تولید و واردات بنزین و مدار اقتصاد مقاومتی

به گزارش ، نگاه به روابط تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای غربی از ابتدا انقلاب تاکنون نشان می دهد همزمان با شدت گرفتن فشار غرب به ایران از کانال تحریم ،‌ وابستگی اقتصاد هدف اصلی بوده است.
 
واقعیت این است که بیش از یکصد سال از اکتشاف نفت این ماده بد بو اما با ارزش در ایران می گذرد ، ماده ای که به اعتقاد اکثر کارشناسان اقتصادی برای اقتصاد ایران هم نعمت است و هم بلا، وابستگی به ان برای اقتصاد ایران بلا است و بهره گیری از ان در مسیر رشد و توسعه کشور نعمت است.
 
اما این موضوع بحث ما نیست بلکه وابستگی غیرمنطقی کشور به واردات در یکی از با ارزش ترین فراوده های این ماده یعنی، بنزین است.
 
درحالی که ایران اسلامی طی سالهای بعد از پیروی انقلاب اسلامی در بسیار از عرصه های علمی و فن اوری توانسته است به دریچه های جدید را به روی کشور بگشاید هنوز واردات بنزین یکی از چالش های اساسی پیش روی اقتصاد ایران است.
 
این موضوع در سال های اخیر و در کالای راهبردی بنزین بیش از پیش خود را نشان داد ، آنها قصد داشتند با تحریم بنزین و تشدید نارضایتی عمومی زمینه را برای اعمال فشار به بدنه جامعه و امتیازگیری پای میز مذاکراه فراهم کنند پرژه ای که با هوشیاری در نطفه شکست خورد.
 
* قیچی شکست تحریم  
 
دو رویکرد به طور همزمان در کشور کلید خورد ، نخست صرفه جویی در مصرف از طریق سهیمه بندی کردن بنزین و در گام بعدی افزایش تولید بنزین از طریق صنایع پتروشیمی  در دستور کار قرار گرفت.
 
دو رویکردی که این روزها اثر گذاری خود را از داده اند ، رویکرد نخست  سهمیه بندی بود که این روزها به سرانجام رسیده است و رویکرد دوم یعنی تولید بنزین در پتروشیمی ها هم بعد از نشانه رفتن انگشت اتهام الودگی هوای کلان شهرها به سوی آن تا حد زیادی متوقف شده است.
 
ُُُُُُُُُُُُُُُُُاین در حالی است مسئولان سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآوده های نفتی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی با قاطعیت از بنزین تولیدی در پتروشیمی ها دفاع می کنند حتی برخی مسئولان فعلی این بخش نیز با تردید به نقش بنزین تولیدی در پتروشیمی ها در آلودگی هوای کلان شهرها نگاه می کنند،ضمن اینکه اظهارات مسئولان شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران و میزان آلودگی هوای تهران در زمستان امسال نشان داد  
 
نوع بنزین مصرفی تاثیر چندانی در میزان آلودگی هوا ی تهران ندارد.
 
* تولید بنزین درپتروشیمی ها  
 
دربحث بنزین ، درکشور یک سیاست معکوس و در جهت تخریب اقتصاد مقاومتی اتفاق افتاد درسال 93سازمان محیط زیست گزارشی  مبنی بر اینکه بخش عمد آلودگی هوا در تهران مربوط به بنزین داخلی تولیدشده  در پتروشیمی ها است منتشر کرد گزارشی که به اعتقاد مدافعان تولید بنزین در پتروشیمی ها غیر کارشناسی و سیاسی بود.
 
بر مبنای همین گزارش سیاست واردات بنزین در دستورکار قرار گرفت و تولید بنزین در  پتروشیمی ها و پالایشگاه های کشور را از مدار خارج کرد.
 
موضوع آلایندگی بنزین تولیدی پتروشیمی ها به عنوان مصوبه دولت در دهم اردیبهشت سال 93 اجرایی شد که بر قطع سریع تولید بنزین در پتروشیمی ها ، تعویض کاتالیزگر ، معاینه فنی و... تاکید داشت لذا در نهایت با قطع تولید بنزین پتروشیمی ها ،‌واردات بنزین آغاز شد و پتروشیمی ها به سمت صادرات روی آوردند این در حالی بود که در فجیره ، واسطه ها بنزین را خریداری و با  مواد دیگر ترکیب می کردند و دوباره به عنوان بنزین یورو 4 وارد کشور می کردند.  
 
فارغ از موضع گیری های سیاسی که تاکنون در قبال مسئله بنزین تولیدی در واحد های پتروشیمی از سوی  مدافعان و مخالفان  تولید این نوع بنزین  شده است، یک واقعیت را نباید از نظر دور داشت و آن اینکه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی کشور را ملزم به حرکت به قطع وابستگی به واردات  بنزین کرده است ،حرکتی که در افق خود کاهش خام فروشی نفت و صادرات بنزین را برای این بخش ترسیم کرده است.
 
باید از طریق  ساخت پالایشگاه های  جدید و  تکمیل طرح های موجود در کنار  افزایش ظرفیت پالایشگاهی ، میزان تولید بنزین افزایش یابد.
 
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوره های نفتی درسال 1372به عنوان یکی از شرکت های تابعه وزارت نفت تاسیس و مسئولیت عرضه بنزین به آن واگذارشد درآن سالها از آنجا که تقاضا بیشتر از عرضه بود این شرکت یک شرکت وارد کننده بود.
 
اوج واردات بنزین نیز یک سال قبل ازقانون هدفمندی یارانه ها اتفاق افتاد اما بعد از سال  85با اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه ها و مکانیسم قیمت گذاری سوخت و افزایش جایگاه های CNG  کاهش قاچاق و واردات بنزین فاصله میان عرضه و تقاضا کاهش یافت.
 
کارشناسان براین باورند که اگر قرار است مصرف بنزین را مدیریت کنیم توجه به سه مسئله تنوع سبد سوختی ،‌اجرای طرح کارت سوخت و افزایش  کیفیت تولیدات داخی در داخل پالایشگاههای پتروشیمی ها اجتناب ناپذیر است.
 
* تنوع سبد سوختی  
 
یکی از عواملی که مصرف بنزین را کاهش داد ایجاد تنوع سبد موختی و افزایش جایگاه های CNG از 45به  2500جایگاه بود ، اگر درحال حاضر مصرف بنزین 72 میلیون لیتر در روز است ، 20 میلیون لیتر معادل آن CNG تولید می شود که اگر این اتفاق نمی افتاد زیرساخت های ما کفاف افزایش مصرف بنزین را نمی داد.
 
این در حالی است که به دلیل بی توجهی به مسائل اقتصادی توسعه جایگاه های سوخت CNG این رویه رونق چندانی نگرفت چرا که اگر خودرو با قابلیت استفاده از این نوع سوخت تولید شود و از طرفی جایگاه های سوخت CNG نیز در کشور افزایش یابد می تواند به عنوان یک مزیت برای بخش انرژی و کاهش آلایندگی ها مطرح شود، همچنین می تواند زمینه آزاد کردن قیمت سوخت را فراهم کند.
 
 
ضرورت حفظ کارت سوخت  
 
تا پیش از اجرایی شدن طرح کارت هوشمند سوخت در  سال 85 مصرف بنزین با رشدی 10 درصدی  روندی شتابان داشت ،که با اجرایی شدن این طرح رشد بی رویه مصرف سوخت مدیریت شد و مصرف بنزین کاهش پیدا کرد  و پس از این کاهش مصرف بود که ضرورت کمی و کیفی سازی درپالایشگاه ها مطرح و 7 پالایشگاه جدید دربرنامه تعریف شد .
 
از سوی دیگر مسئله قیمت بنزین که در ابتدای اصلاح الگوی مصرف بنزین در داخل مورد توجه قرار گرفت و قیمت بنزین را که در ابتدا با شیبی ملایم و سپس با افزایشی جهشی می رفت بساط قاچاق بنزین را برچیند با افزایش قیمت دلار و تورم داخلی این روزها اثر وزنی خود را از دست داده است به طوری که امروز  قیمت بنزین درکشور ما به طور نسبی نسبت به کشورهایی مثل ترکیه (2500)،افغانستان(2200)،‌پاکستان (2600) و عراق (3000 تومان) قیمت پایینی است ، حتی هم اکنون که قیمت نفت پایین آمده است.
 
در شرایط فعلی قیمت پایین بنزین می تواند زمینه قاچاق این محصول را فراهم کند ، اما به دلیل سهولت قاچاق گازوئیل قاچاق بنزین کمتر شده است و حفظ کارت سوخت برای کنترل مصرف و کاهش قاچاق ضروری است.
 
قیمت بنزین در سبد مصرفی خانوار با توجه افزایش  تورم ارزان شده  است و این امر افزایش  مصرف را نیز به دنبال دارد و حذف کارت ایده مناسبی دراین شرایط نیست.
 
ضمن اینکه ارزان بودن بنزین به طور غیرواقعی (قاچاق) نیز مصرف را افزایش می دهد.
 
ضرورت حفظ نظام شفافیت در عرضه سوخت ایجاب می کند که بدانیم مصرف بنزین توسط چه کسانی و به چه میزان انجام می شود بنابراین حذف کارت سوخت سیاست اشتباهی بود چرا که در حال حاضر با نرخ فعلی بنزین نیز دولت بابت بنزین یارانه غیر مستقیم به مصرف کنندگان می پردازد و دولت قادر به دریاتت مالیات مصرف از سوخت همچون کشورهای توسعه یافته نیست بنابراین نیازمند شفافیت قیمتی دراین حوزه هستیم و حذف کارت سوخت یا کمرنگ شدن آن و رها کردن گام های بعدی هدفمند کردن یارانه ها ، باعث افزایش مصرف شده است.
 
همین عوامل موجب شده تا اکثر کارشناسان بر لزوم تداوم شفافیت درعرضه سوخت تاکید  
کنند که باید راهکاری برای تشویق افراد در استفاده از کارت سوخت اندیشیده شود.
 
* کیفی سازی تولید بنزین  
 
بحث کیفی سازی در پالایشگاه ها از سال 1386کلید خورد قبل ازسال 1386میزان تولید پالایشگاه های کشور حدود 43 میلیون لیتر در روز بود و درسال 85 ، به 27 میلیون لیتر کاهش  پیدا کرد و تا قبل از کارت هوشمند 10درصد افزایش مصرف داشتیم.
 
این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند تا زمانی که کشور  وارد کننده بنزین است و بیشتر فشار بر روی افزایش کمی بنزین است بحث کیفی سازی در پالایشگاه ها  به حاشیه رانده می شود ضمن اینکه طی دو دهه گذشته بنزین ما هیچ گاه کیفی نبوده است.  
 
حتی پالایشگاه های شازند اراک و اصفهان نیز نمی توانند ادعا کنند که بنزین یورو 4 تهیه می کنند ، اگرچه بنزین این پالایشگاه ها نسبت به پالایشگاه آبادان و شیراز بهتر است.
 
پالایشگاهی  که 36 درصد بازدهی دارد پالایشگاهی  اقتصادی نیست و قرار بود بازده این پالایشگاهها  سالانه افزایش یابد اما این اتفاق نیفتاد.
 
با افزایش تولید بنزین درپالایشگاه ها شکاف بین مصرف و تولید از بین رفت  و در بحث کیفی سازی نیز تطبیق بنزین با استانداردهای جهانی دردستور کار قرار گرفت و پالایشگاه شازند توانست به استاندارد یورو 4 دست یابد و بقیه نیز از ریفرمیت پتروشیمی ها استفاده شد.
 
درحال حاضر، تولید بنزین در پالایشگاه های داخلی  از 43میلیون لیتر در روز درسال 86 به حدود 63میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.  
 
در کنار این افزیش تولید در پالایشگاه های کشور بنزین تولیدی باید با ترکیب  مکمل های وارداتی و اکتان افزا  قابل عرضه می شد.
 
در همین حال همزمان با رشد جایگاههای CNG افزایش تولید بنزین در پالایشگاه های شازند اراک ، تهران ،‌تبریز، اصفهان ،‌ لاوان ،‌آبادان و 000 نیز اتفاق افتاد .