دولت با رعایت چه مواردی می‌تواند از یک اختراع بهره‌برداری کند؟
در مواردی كه با نظر وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط منافع عمومی مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه سایر بخشهای حیاتی اقتصادی كشور، اقتضاء كند دولت یا شخص ثالث از اختراع بهره‌برداری می‌کند.
خبرگزاری میزان - 
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، اختراع نتیجه فكر فرد یا افراد است كه برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌كند و مشكلی را دریك حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید.
گواهینامه اختراع سندی است كه اداره مالكیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می‌كند و دارنده آن می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود. اما ممکن این انحصار در شرایطی شکسته شود:
بر اساس ماده 17 قانون ثبت اختراعات دولت یا شخص مجاز از طرف آن، با رعایت ترتیبات زیر، می‌توانند از اختراع بهره‌برداری کنند:
الف ـ درمواردی كه با نظر وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط منافع عمومی مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه سایر بخشهای حیاتی اقتصادی كشور، اقتضاء كند كه دولت یا شخص ثالث از اختراع بهره‌برداری نماید و یا بهره‌برداری از سوی مالك یا شخص مجاز از سوی او مغایر با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذكور، بهره‌برداری از اختراع رافع مشكل باشد، موضوع در كمیسیونی مركب از رئیس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، یكی از قضات دیوان عالی كشور با معرفی رئیس قوه قضائیه، دادستان كل كشور، نماینده رئیس‌جمهور و وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط مطرح و درصورت تصویب، با تعیین كمیسیون مذكور، سازمان دولتی یا شخص ثالث بدون موافقت مالك اختراع، از اختراع بهره‌برداری می‌نماید.
ب ـ بهره‌برداری از اختراع محدود به منظوری خواهد بود كه در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مبلغ مناسب به مالك مذكور با درنظرگرفتن ارزش اقتصادی مورد اجازه می‌باشد. درصورتی كه مالك اختراع یا هر شخص ذی‌نفع دیگر توضیحی داشته باشند، كمیسیون پس از رسیدگی به اظهارات آنان و لحاظ كردن بهره‌برداری در فعالیتهای غیررقابتی اتخاذ تصمیم خواهد كرد.
كمیسیون می‌تواند بنا به درخواست مالك اختراع یا سازمان دولتی یا شخص ثالثی كه مجوز بهره‌برداری از اختراع ثبت شده را دارد، پس از رسیدگی به اظهارات طرفین یا یكی از آنها در محدوده‌ای كه ضرورت اقتضاء نماید، نسبت به تصمیم‌گیری مجدد اقدام كند.
ج ـ درصورتی كه مالك اختراع ادعا نماید كه شرایط و اوضاع و احوالی كه باعث اتخاذ تصمیم شده دیگر وجود ندارد و امكان تكرار آن میسر نیست و یا این كه ادعا نماید سازمان دولتی یا شخص ثالثی كه توسط كمیسیون تعیین شده نتوانسته طبق مفاد تصمیم و شرایط آن عمل كند، موضوع در كمیسیون مطرح و بررسی و پس از استماع اظهارات مالك اختراع، وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط و بهره‌بردار، اجازه بهره‌برداری لغو شده و حسب مورد اجازه بهره‌برداری برای مالك یا بهره‌بردار دیگر صادر می‌شود.
با احراز شرایط مقرر در این بند، اگر كمیسیون تشخیص دهد حفظ حقوق قانونی اشخاصی كه این اجازه را كسب كرده‌اند، بقاء تصمیم را ایجاب می‌نماید آن تصمیم را لغو نمی‌كند.
در مواردی كه اجازه بهره‌برداری توسط كمیسیون به شخص ثالثی داده شده است، می‌توان آن مجوز را فقط به همراه شركت یا كسب و كار شخص تعیین‌شده ازطرف كمیسیون یا به همراه قسمتی از شركت یا كسب و كاری كه اختراع در آن بهره‌برداری می‌شود، انتقال داد.
د ـ اجازه بهره‌برداری موضوع این ماده، مانع انجام امور زیر نیست:
1 ـ انعقاد قرارداد بهره‌برداری توسط مالك اختراع، با رعایت مقررات این ماده.
2 ـ بهره‌برداری مستمر از حقوق تفویضی توسط مالك اختراع طبق مندرجات بند (الف) ماده (15).
3 ـ صدور اجازه استفاده ناخواسته طبق اجزاء (1) و (2) بند (ح) این ماده.
هـ ـ درخواست اجازه بهره‌برداری از كمیسیون باید همراه دلیل و سندی باشد كه به‌موجب آن ثابت شود دستگاه دولتی یا شخص مجاز، از مالك اختراع درخواست بهره‌برداری كرده ولی نتوانسته است اجازه بهره‌برداری را با شرایط معقول و ظرف مدت زمان متعارف تحصیل نماید.
رعایت مراتب این بند، درصورت فوریت ناشی از مصالح ملی یا موارد حصول شرایط قهریه در كشور كلاً به تشخیص كمیسیون لازم نخواهد بود، مشروط بر آن كه در این قبیل موارد مالك اختراع دراولین فرصت ممكن از تصمیم كمیسیون مطلع شود.
و ـ بهره‌برداری از اختراع توسط سازمان دولتی یا اشخاص ثالثی كه توسط كمیسیون تعیین شده‌اند، برای عرضه در بازار ایران است.
ز ـ اجازه كمیسیون درخصوص بهره‌برداری از اختراع در زمینه فناوری نیمه‌هادیها، تنها در موردی جایز است كه به منظور استفاده غیرتجاری عمومی بوده یا درموردی باشد كه وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط تشخیص دهد كه نحوه استفاده از اختراع ثبت شده توسط مالك یا استفاده كننده آن غیررقابتی است.
ح ـ پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك، در موارد زیر نیز با ترتیباتی كه ذكر می‌شود قابل صدور است:
1ـ درصورتی كه در یك گواهینامه اختراع ادعا شده باشد كه بدون استفاده از یك اختراع ثبت‌شده قبلی قابل بهره‌برداری نیست و اختراع مؤخر نسبت به اختراع مقدم، متضمن پیشرفت مهم فنی و دارای اهمیت اقتصادی قابل توجه باشد، اداره مالكیت صنعتی به درخواست مالك اختراع مؤخر پروانه بهره‌برداری از اختراع مقدم را درحد ضرورت، بدون موافقت مالك آن، صادر می‌كند.
2ـ درمواقعی كه طبق جزء (1) این بند پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك صادر شده باشد، اداره مالكیت صنعتی به درخواست مالك اختراع مقدم، پروانه بهره‌برداری از اختراع مؤخر را نیز بدون موافقت مالك آن صادر می‌كند.
3ـ درصورت درخواست صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك طبق اجزاء (1) و (2) این بند در تصمیم مربوط به صدور هر یك از پروانه‌های مذكور، حدود و كاربرد پروانه و مبلغ مناسبی كه باید به مالك اختراع ذی‌ربط پرداخت شود و شرایط پرداخت، تعیین می‌شود.
4ـ درصورت صدور پروانه بهره‌برداری طبق جزء (1) انتقال آن فقط به همراه اختراع مؤخر و درصورت صدور پروانه بهره‌برداری طبق جزء (2) انتقال آن فقط به همراه اختراع مقدم مجاز است.
5 ـ درخواست صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك مشروط به پرداخت هزینه مقرر می‌باشد.
6 ـ درصورت صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك، اجزاء(1) و (2) این بند و بندهای (ب) تا (و) و نیز بند (ط) این ماده قابل اعمال است.
طـ تصمیمات كمیسیون درمحدوده بندهای این ماده، در دادگاه عمومی تهران قابل اعتراض است.
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، اختراع نتیجه فكر فرد یا افراد است كه برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌كند و مشكلی را دریك حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید. گواهینامه اختراع سندی است كه اداره مالكیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می‌كند و دارنده آن می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود. اما ممکن این انحصار در شرایطی شکسته شود:
بر اساس ماده 17 قانون ثبت اختراعات دولت یا شخص مجاز از طرف آن، با رعایت ترتیبات زیر، می‌توانند از اختراع بهره‌برداری کنند:
الف ـ درمواردی كه با نظر وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط منافع عمومی مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه سایر بخشهای حیاتی اقتصادی كشور، اقتضاء كند كه دولت یا شخص ثالث از اختراع بهره‌برداری نماید و یا بهره‌برداری از سوی مالك یا شخص مجاز از سوی او مغایر با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذكور، بهره‌برداری از اختراع رافع مشكل باشد، موضوع در كمیسیونی مركب از رئیس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، یكی از قضات دیوان عالی كشور با معرفی رئیس قوه قضائیه، دادستان كل كشور، نماینده رئیس‌جمهور و وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط مطرح و درصورت تصویب، با تعیین كمیسیون مذكور، سازمان دولتی یا شخص ثالث بدون موافقت مالك اختراع، از اختراع بهره‌برداری می‌نماید.
ب ـ بهره‌برداری از اختراع محدود به منظوری خواهد بود كه در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مبلغ مناسب به مالك مذكور با درنظرگرفتن ارزش اقتصادی مورد اجازه می‌باشد. درصورتی كه مالك اختراع یا هر شخص ذی‌نفع دیگر توضیحی داشته باشند، كمیسیون پس از رسیدگی به اظهارات آنان و لحاظ كردن بهره‌برداری در فعالیتهای غیررقابتی اتخاذ تصمیم خواهد كرد.
كمیسیون می‌تواند بنا به درخواست مالك اختراع یا سازمان دولتی یا شخص ثالثی كه مجوز بهره‌برداری از اختراع ثبت شده را دارد، پس از رسیدگی به اظهارات طرفین یا یكی از آنها در محدوده‌ای كه ضرورت اقتضاء نماید، نسبت به تصمیم‌گیری مجدد اقدام كند.
ج ـ درصورتی كه مالك اختراع ادعا نماید كه شرایط و اوضاع و احوالی كه باعث اتخاذ تصمیم شده دیگر وجود ندارد و امكان تكرار آن میسر نیست و یا این كه ادعا نماید سازمان دولتی یا شخص ثالثی كه توسط كمیسیون تعیین شده نتوانسته طبق مفاد تصمیم و شرایط آن عمل كند، موضوع در كمیسیون مطرح و بررسی و پس از استماع اظهارات مالك اختراع، وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط و بهره‌بردار، اجازه بهره‌برداری لغو شده و حسب مورد اجازه بهره‌برداری برای مالك یا بهره‌بردار دیگر صادر می‌شود.
با احراز شرایط مقرر در این بند، اگر كمیسیون تشخیص دهد حفظ حقوق قانونی اشخاصی كه این اجازه را كسب كرده‌اند، بقاء تصمیم را ایجاب می‌نماید آن تصمیم را لغو نمی‌كند.
در مواردی كه اجازه بهره‌برداری توسط كمیسیون به شخص ثالثی داده شده است، می‌توان آن مجوز را فقط به همراه شركت یا كسب و كار شخص تعیین‌شده ازطرف كمیسیون یا به همراه قسمتی از شركت یا كسب و كاری كه اختراع در آن بهره‌برداری می‌شود، انتقال داد.
د ـ اجازه بهره‌برداری موضوع این ماده، مانع انجام امور زیر نیست:
1 ـ انعقاد قرارداد بهره‌برداری توسط مالك اختراع، با رعایت مقررات این ماده.
2 ـ بهره‌برداری مستمر از حقوق تفویضی توسط مالك اختراع طبق مندرجات بند (الف) ماده (15).
3 ـ صدور اجازه استفاده ناخواسته طبق اجزاء (1) و (2) بند (ح) این ماده.
هـ ـ درخواست اجازه بهره‌برداری از كمیسیون باید همراه دلیل و سندی باشد كه به‌موجب آن ثابت شود دستگاه دولتی یا شخص مجاز، از مالك اختراع درخواست بهره‌برداری كرده ولی نتوانسته است اجازه بهره‌برداری را با شرایط معقول و ظرف مدت زمان متعارف تحصیل نماید.
رعایت مراتب این بند، درصورت فوریت ناشی از مصالح ملی یا موارد حصول شرایط قهریه در كشور كلاً به تشخیص كمیسیون لازم نخواهد بود، مشروط بر آن كه در این قبیل موارد مالك اختراع دراولین فرصت ممكن از تصمیم كمیسیون مطلع شود.
و ـ بهره‌برداری از اختراع توسط سازمان دولتی یا اشخاص ثالثی كه توسط كمیسیون تعیین شده‌اند، برای عرضه در بازار ایران است.
ز ـ اجازه كمیسیون درخصوص بهره‌برداری از اختراع در زمینه فناوری نیمه‌هادیها، تنها در موردی جایز است كه به منظور استفاده غیرتجاری عمومی بوده یا درموردی باشد كه وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط تشخیص دهد كه نحوه استفاده از اختراع ثبت شده توسط مالك یا استفاده كننده آن غیررقابتی است.
ح ـ پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك، در موارد زیر نیز با ترتیباتی كه ذكر می‌شود قابل صدور است:
1ـ درصورتی كه در یك گواهینامه اختراع ادعا شده باشد كه بدون استفاده از یك اختراع ثبت‌شده قبلی قابل بهره‌برداری نیست و اختراع مؤخر نسبت به اختراع مقدم، متضمن پیشرفت مهم فنی و دارای اهمیت اقتصادی قابل توجه باشد، اداره مالكیت صنعتی به درخواست مالك اختراع مؤخر پروانه بهره‌برداری از اختراع مقدم را درحد ضرورت، بدون موافقت مالك آن، صادر می‌كند.
2ـ درمواقعی كه طبق جزء (1) این بند پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك صادر شده باشد، اداره مالكیت صنعتی به درخواست مالك اختراع مقدم، پروانه بهره‌برداری از اختراع مؤخر را نیز بدون موافقت مالك آن صادر می‌كند.
3ـ درصورت درخواست صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك طبق اجزاء (1) و (2) این بند در تصمیم مربوط به صدور هر یك از پروانه‌های مذكور، حدود و كاربرد پروانه و مبلغ مناسبی كه باید به مالك اختراع ذی‌ربط پرداخت شود و شرایط پرداخت، تعیین می‌شود.
4ـ درصورت صدور پروانه بهره‌برداری طبق جزء (1) انتقال آن فقط به همراه اختراع مؤخر و درصورت صدور پروانه بهره‌برداری طبق جزء (2) انتقال آن فقط به همراه اختراع مقدم مجاز است.
5 ـ درخواست صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك مشروط به پرداخت هزینه مقرر می‌باشد.
6 ـ درصورت صدور پروانه بهره‌برداری بدون موافقت مالك، اجزاء(1) و (2) این بند و بندهای (ب) تا (و) و نیز بند (ط) این ماده قابل اعمال است.
طـ تصمیمات كمیسیون درمحدوده بندهای این ماده، در دادگاه عمومی تهران قابل اعتراض است.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *