بررسی نهادینه کردن طب سنتی در نظام سلامت کشور

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، برنامه «غیر محرمانه» که با حضور مهمانان اصلی به رویآنتن رفت محمود خدادوست ‎؛ مشاور وزیر و مدیر کل دفتر طبسنتی ایرانی و اسلامی وزارت بهداشت، نفیسه حسینی یکتا؛رئیس انجمن علمی طب سنتی ایران و عباسعلی پور بافرانی؛عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی،درباره طب سنتی به ارائه نظرات خود پرداختند.

احمدی افزادی در ابتدا اظهار داشت: مردم ایران در صدر مصرف کنندگان داروهای شیمیایی قرار دارند. اما اختلافاتیبین جامعه پزشکی مدرن و طب سنتی وجود دارد و سپس با این سوال از محمود خدادوست بحث را پی گرفت و گفت: درست است که آقای قاضی زاده هاشمی از شما دلخورند؟

محمود خدادوست؛ مدیر کل دفتر طب سنتی در پاسخ ابراز داشت: حداقل این مساله را به من بروز نداده اند. دکتر قاضی زاده هاشمی رویکردشان تربیت متخصصین طب سنتی است. اینکه یک پزشک هفت سال برای گذراندن دوره پزشکی عمومی و چهار سال برای تخصص طب سنتی زمان صرف می کند  با توجه به ظرفیت های محدود دانشکده های پزشکی در این زمینه ممکن است پاسخگوی نیاز طب سنتی کشور نباشد.

احمدی افزادی بیان داشت: چرا برای فعالیت در طب سنتی حتما به گذراندن دوره پزشکی عمومی نیاز است؟

نفیسه حسینی یکتا؛ رئیس انجمن علمی طب سنتی ایران پاسخ داد: افراد مختلفی که در جامعه ما خدمات طب سنتی را ارائه می کنند به چند قسمت تقسیم می شوند. از قدیم الایام خبرگان این حوزه وجود داشته اند که توقع می رود برای اینکه این خدمات به صورت قانونمند ارائه شود، این افراد در چارچوب یک سیستم کنترلى فعالیت کنند. اینگونه هر روز شاهد یک پرفسور، حکیم و پدرِ جدید برای طب سنتی نخواهیم بود. پزشکان عمومی با تجربه ای نیز داریم که با پژوهش توانسته اند خدماتی را ارائه دهند که نیاز به ساماندهی دارند. در دسته سوم متخصصان طب سنتی قرار می گیرند. بنابراین این حوزه را صرفا به متخصصان طب سنتی محدود نکرده ایم. در قانون اساسی نیز ارائه خدمات سلامتی به پزشکان سپرده شده است.

یکی از حضار بیان داشت: در نص صریح قانون اساسی جمله ای با این عنوان نیامده اما در قوانین جاری سرفصلی وجود دارد به نام مداخله در امور پزشکی که مساله یاد شده در این سرفصل قید شده است. هرکسی برای ارائه خدمات باید داشته های خود را اثبات کند.

عباسعلی پور بافرانی؛ عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلسشورای اسلامی اظهار داشت: در قانون اساسی کشور تصریحی  مبنی بر فرمایش خانم دکتر نیست. سیاستگذاری و برنامه ریزی توسط مجلس به نهادهای اجرایی واگذار می شود.

احمدی افزادی بیان داشت: مجلس چه قانونی را در این حوزه تصویب کرده است؟

پروبافرانی در توضیحی افزود: در برنامه پنجم توسعه بند (ه)ماده 34 ، مصوب 15 دی 1389 که از سال 90 تا 94 باید اجرایی می شد و با توجه به اینکه مشغول رسیدگی به برنامه ششم هستیم، یک سال برنامه پنجم تمدید شد. در این قانون وزارت بهداشت موظف شده زمینه لازم برای توسعه طب سنتی و استفاده از داروها و فرآورده های طبیعی و گیاهی را فراهم آورد.

بالاتر از قانون، سیاست های کلی نظام است که بر اساس اصل صد و دهم قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری با مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ می شود. در 18 / 1 / 93 مقام معظم رهبری سیاست های کلی سلامت را ابلاغ فرمودند. در بند دوازدهم این سیاست ها بر بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه نمودن طب سنتی ایران تاکید شده است.

در برنامه ششم نیز یک ماده اختصاصی در حوزه طب سنتی داریم که هنوز زمان رسیدگی در صحن مجلس به آن اختصاص نیافته اما در کمیسیون تلفیق تصویب شده است.

این ماده می گوید: «به منظور تحقق بند دوازدهم سیاست های کلی سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی امر طب ایرانی، سنتی و مکمل موظف است نسبت به ادغام خدمات تایید شده طب ایرانی در نظام سلامت و همچنین سامانه ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و درمانی این حوزه اقدام نماید.» این پیشنهاد کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در خصوص لایحه برنامه ششم توسعه است. اما در کمیسیون تلفیق علاوه بر این موضوع، سازمان غذا و دارو را موظف دانسته نسبت به تهیه لیست فرآورده ها و داروهای گیاهی و سنتی کشور اقدام نماید و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز موظف است زمینه لازم برای توسعه طب سنتی و استفاده از داروهای گیاهی و سنتی را فراهم نماید به نحوی که حداقل 3 درصد ظرفیت پذیرش دستیار تخصصی به این رشته اختصاص پیدا کند.

احمدی افزادی یادآور شد: اینها تا کنون مشکلی را حل نکرده و ما هنوز گرفتار این کوتاهی هستیم چون از سرمایه ارزشمنداین حوزه غافل شده ایم.

خدادوست بیان داشت: ما می خواهیم از ظرفیت طب سنتی در کنار طب رایج استفاده کنیم.

احمدی افزادی گفت: آقای وزیر این را نمی گویند. می گویند این طب از نظر اقتصادی ارزان و در دسترس عموم مردم است. 

خدادوست ادامه داد: این یک برداشت شخصی از صحبت های وزیر است. ما می گوییم طب سنتی به تنهایی قادر به پاسخ به نیاز پزشکی کشور نیست همان گونه که طب رایج به تنهایی توانایی پاسخگویی در این حوزه را ندارد. 

او افزود: برای ایجاد یک رشته دانشگاهی چه در قانون و چه درشورای عالی برنامه ریزی در وزارت بهداشت باید مسیری طی شود، برنامه آموزشی نیز همین گونه است. اگر قرار است محل جدیدی برای متخصصین طب سنتی یا داروسازی این حوزه ایجاد کنیم، این پیشنهاد برای تصویب درگیر یکی از شوراها یا کمیسیون های قانونی وزارت بهداشت می شود. به همین دلیل اگر قرار باشد این مسیرها طی شود اعضای بسیاری از این شوراها و کمیسیون ها با این شدت و حدتی که من و آقای وزیر اعتقاد به طب سنتی داریم، معتقد به این حوزه نیستند. ایجاد معاونت طب در همان ابتدای امر نیز به همین دلیل بود تا یک سازمان مستقل تشکیل شود و سیاست گذاری ها، آموزش و ....در این زمینه در همان سازمان انجام شود.

احمدی افزادی مطرح کرد: طب سنتی به تنهایی قرار نیست همه مشکلات ما را حل کنید به همین ترتیب طب رایج. اما مشکلاتی که پیش روی ما قرار دارد، مقاومت بخش هایی از جامعه پزشکی و وزارت بهداشت در این زمینه است. ضمن اینکه شخص وزیر، وزارت بهداشت و مجلس مصمم هستند طب سنتی را به جایگاه اصلی خود وارد کنند.

او سپس ادامه داد: اگر ترویج طب سنتی مجوزهای لازم را نداشته باشد می تواند به یک تهدید تبدیل شود.

حسینی یکتا پاسخ داد: در این چند سال اخیر با توجه به افزايش ظرفیت دانشگاه ها، تقاضا برای طب سنتی افزایش پیدا کرده و این اتفاق عرصه را برای افرادی که با حداقل دانش به عنوان حکیم و ... طبابت می کنند، باز کرده است. یکی از تهدیدهایی که در این زمینه وجود دارد آشفتگی این حوزه است. عدم آگاهی متخصصان طب رایج در این زمینه باعث مقاومت آنها در این زمینه و به رسمیت نشناختن متخصصان آکادمیک طب سنتی می شود.  

خدادوست توضیح داد: یک بخشی از مقاومت ها در این حوزه به عدم آگاهی پزشکان از ظرفیت های طب سنتی برمی گردد. زیرا در برنامه آموزشی برنامه پزشکان رایج حتی یک واحد درسی برای آشنایی با طب سنتی قرار نگرفته است. تنها کاری که موفق شدیم انجام دهیم از ورودی سال 96 دو واحد به سرفصل های درسی رشته پزشکی اضافه شد. در سال 93 مقرر شد، برای همه رشته های گروه پزشکی اعم از پرستاری، مامایی، داروسازی، دندانپزشكى و ... حداقل یک تا دو واحد درسی طب سنتی گنجانده شود که مصوب کمیته فرهنگ و تمدن شورای انقلاب فرهنگی هم است.

او سپس ادامه داد: بخشى از مقاومت نیز به افراطی گری ها و بزرگنمایی هایی برمی گردد که در خصوص ظرفیت های طب سنتی تصور می شود.

احمدی افزادی گفت: فارغ از مشکلاتِ مسیر ترویج طب سنتی، اعتماد مردم به این رشته از طب دارد بیشتر می شود این شما را خوشحال می کند یا نگران؟

حسینی یکتا بیان داشت: من را نگران می کند. اگر فضاهای کافی را برای پاسخ به این تقاضا آماده کنیم چه از نظر آیین نامه ای و چه از منظر سایر وجوه، نگران نیستیم. اما اگر میزان تقاضا از عرضه بیشتر باشد طبیعتا موجب نگرانی می شود. ما اگر ارائه دهندگان خدمات را در این مرحله تنها متخصصان طب سنتی در نظر بگیریم دچار مشکل می شویم اما اگر سایر ارائه دهندگان را به لحاظ نوع میزان خدمت دهی، حوزه فعالیت و .... ساماندهی کنیم، اتفاق مثبتی است.

او در ادامه افزود: نکته دیگر مراجعه کمتر بیماران برای بار اول به متخصصان طب سنتی است.
دیدگاه افراطی می گوید طب سنتی و لاغیر. این که می گوییم طب سنتی و رایج تلفیقی و مکمل است به این معنی نیست که بیمار برای بار اول نیز نباید به متخصص طب سنتی مراجعه کند. اگر متخصص دارای دانش لازم برای تشخیص این نکته باشد که بيمار برای به دست آوردن سلامت خود با توصیه های طب سنتی می تواند درمان شود یا اینکه نیاز به مشاوره طب رایج هم دارد، بیمار می تواند برای اولین نسخه خود نیز به متخصص طب سنتی مراجعه کند. ضمن اینکه برای خدمات طب سنتی پوشش بیمه وجود ندارد که با اصول سیاست های ابلاغی همخوانی ندارد. 

پوربافرانی توضیح داد: در کشور کمبود قوانین نداریم اما مشکل آنجاست که قانونی که وضع می شود اجرا نمی شود. شما می خواهید سلامت مردم را بدهید دست کسانی و نمی شود بدون کارشناسی این کار را کرد. مردم هم اکنون برای دریافت خدمات بسیار زیاد به طب سنتی مراجعه می کنند اما به کجا؟ این مساله مهم است. در کمیسیون بهداشت و درمان با حضور وزیر هم این مساله طرح شد که با استفاده از طب سنتی کسی که قرار بوده دو ماه زنده بماند 4 سال است به حیاتشادامه می دهد.

او افزود: امام خمینی (ره) در کتاب کشف الاسرار می فرماید غرب همه چیزش استعماری است، حتی طبش. در کشوری که مهد طب بوده و قانون بوعلی ریشه طب سنتی است امروز در کشور ما کمتر کسی به آن آگاه است در حالی که در خارج به آن بسیار می پردازند. ما ابن سینا داشتیم که کتابش مرجع جهانی است. در برنامه پنجم توسعه آیا کمبود قانون وجود داشته؟ در حوزه طب سنتی انتظار بیشتری از وزارت بهداشت و درمان است. چرا اضافه کردن دو واحد درسی به سرفصل دروس رشته پزشکی سه سال و نیم زمان برده است. اگر زمینه این کار هم فراهم نشود با شکست روبرو می شویم. 

پوربافرانی ادامه داد: چگونه با سه نفر معاونت طب سنتی در وزارتخانه ایجاد شد؟ در اثر عدم کارشناسی صحیح این معاونت به اداره کل تبدیل شد. هر چند به مدیر کل این ادارهحکم مشاور وزیر دادند که عضو شورای معاونین باشد و سیاست های طب سنتی را ارائه کند.

وی گفت: ما یازده اقلیم از سیزده اقلیم شناخته شده جهانی هستیم، هشت هزار گونه گیاهی داریم که دو هزار و سیصد گونهآن خاصیت دارویی دارند. داروی گیاهی را اگر تحت پوشش بیمه ببریم، به تولید، اقتصاد، اشتغالزایی و ... کمک کرده ایم.

خدادوست بیان داشت: واقعیت این است که هیچ رشته ای به اندازه طب سنتی قوانین بالادستی ندارد. از کشت گیاهان دارویی گرفته تا استانداردسازی روش های تشخیص و درمان تا تبادل تجربیات با کشورهای دنیا و استفاده از هم افزایی طب رایج با طب سنتی قوانین خاص خود را دارد. پیام اصلی طب سنتی نیز اصلاح سبک زندگی است که در فرمایشات مقام معظم رهبری به خوبی آمده است.

او افزود: در همه حوزه هایی که چالش داریم مانند بیمه، استاندارد کردن خدمات تا کاهش تعهدات و ایجاد پشتیبان برای طب سنتی و ... همه را طی این 4 سال کارشناسی کردیم و آیین نامه ها را نوشتیم اما در همه این مراحل کمیسیون های متعدد قانونی همکاری، همراهی و همدلی لازم برای جلو بردن و عملیاتی کردن این برنامه ها را باید داشته باشند.

وی یادآور شد: ضمن اینکه برای توسعه طب سنتی، نهادینه کردن طب سنتی در نظام سلامت کشور که در فرمایشات مقام معظم رهبری آمده بسیار مهم است. باید قابلیت های طب سنتی ایران در همه سطوح دست اندر کار نظام سلامت، آموزش داده شود. هدف اصلی طب سنتی و طبیبان این حوزه اصلاح سبک زندگی است. اگر این توصیه ها را در سطوح محیطی مثل خانه های بهداشت و به ورزها به مردم انتقال داده شود، قدم بزرگی است. این گام ها تا متخصصان پزشکی می تواند ادامه داشته باشد تا آموزه های طب سنتی به صورت تلفیقی به مردم داده شود.

خدادوست تصریح کرد: کمیسیون تلفیق نیز به «زمینه لازم» اشاره داشته در حالی که پیشنهاد کمیسیون بهداشت و درمان «ادغام» است. بحث بعدی بیمه است. خوشبختانه موفق شدیم طی سه سال و نیم خدمات طب سنتی را در کتاب ارزشی نسبی خدمات وارد کنیم و مصوبه شورای عالی بیمه و دولت را بگیریم اما بیمه شدن این خدمات بسیار حیاتی تر است. شورای عالی بیمه 9 رای دارد که یک رای آن به وزیر بهداشت و درمان اختصاص دارد. اگر خدمات طب سنتی را تحت پوشش بیمه ببریم قطعا به اقتصاد سلامت، اقتصاد کشور و هم به اقتصاد سازمان های بیمه گر کمک کرده ایم.

پوربافرانی نیز اظهار داشت: طب سنتی ریشه در باورهای مردم و اعتقادات اسلامی ما دارد. اما صرفا وزارت بهداشت متولیآن نیست. در سال 1387 ستاد توسعه پژوهش و کاربرد گیاهان دارویی و طب سنتی در معاونت علمی ریاست جمهوری تشکیل شد. نیکوتر آن است که همه دست به دست هم دهند تا لایحه ای در این زمینه به مجلس ارائه شود و مجلس هم قطعا حمایت می کند. از پیشنهادات دکتر خدادوست و همکاران شان در برنامه ششم توسعه در مجلس نیز قطعا حمایت خواهیم کرد. به خصوص  نگاه مقام معطم رهبری در اختصاص دادن یک بند به طب سنتی اهمیت این حوزه را بیشتر مشخص می کند.

حسینی یکتا نیز بیان داشت: انجمن علمی طب سنتی ایران در سایت خود مراکز معتبر ارائه دهنده خدمات را مشخص کرده است. فقط به یک نکته باید تاکید کنم و آن قضیه ساماندهی ارائه دهندهگان خدمات است که به خاطر سلامت مردم باید به آن توجه شود و ارائه دهندگان خدمات شناسنامه دار شوند و زمینه فعالیت شان مشخص شود.

احمدی افزودی نیز در پایان به ذکر این نکته پرداخت که در این مناظره به یک نتیجه نسبی رسیدیم و با جمیع گفته ها می توان دریافت که دورنمای آینده در این زمینه چندان تاریک نیست.

گفتنی است مستند مناظره «غیر محرمانه» به تهیه کنندگیعلیرضا عاصم یوسفی و اجرای محمود احمدی افزادی با روایت مهدى  بابایی کاریست از گروه امور اجتماعی که پنجشنبه وجمعه هر هفته ساعت 21 از شبکه دو به روی آنتن می رود وبازپخش آن شنبه ساعت 13:30 خواهد بود.