رمان «شانزده سال» به وجوه شخصیت پنهان انسان میپردازد
منیژه آرمين در سال 1324 در تهران متولد شد و در طول سالها فعالیت توانست آثار شاخصی چون «شب و قلندر»، «ای کاش گل سرخ نبود»، «سرود اروند رود»، «آن روز كه عمه خورشید مرد»، «راز لحظهها»، «گزیده ادبیات معاصر (دفتر 16)»، «كیمیاگران نقش» و «بوی خاك» را در کارنامه هنری خود ثبت کند. وی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی به بهانه کتاب «شانزده سال» گپ و گفتی داشته که میخوانید:
میزان - کتاب «شانزده سال» چه کتابی است؟ شامل چه برههای میشود؟
منیژه آرمين - کتاب «شانزده سال» سومین کتاب از چهارگانه تاریخ معاصر است که من به نگارش در آوردهام این کتاب با پس زمینه تاریخی از سال 1304 تا 1320 یعنی از زمانی که رضاه شاه به حکومت رسید تا زمانی که وی تبعید شد را در بر می گیرد.
میزان -از کنار هم قرار گرفتم تاریخ و تخیل چه هدفی داشتید؟
منیژه آرمين -این کتاب با کتابهای دیگر متفاوت است چون به شکل پازل است و من فکر کردم میتواند با سبک دیگری کار شود. وقایع تاریخی در پس زمینه کتاب و شخصیتهای کتاب قرار گرفته و در برخی از قسمتها به واقعیتها اختصاص دارد چراکه میخواستم خواننده را به تاریخ که به شکل داستانی درآمده بیاورم.
میزان -«شانزده سال» سومین چهارگانه شماست. آیا مطالعه و درک آن مسلزم خوانده شدن دو کتاب پیشینتان است؟
منیژه آرمين -در واقع احساس میکنم خواننده باید وقت بیشتر و کار بیشتری روی مفهوم کلی این کتاب بگذارد چرا که وقتی که پازلها کار هم قرار میگیرند به جامعیت لازم از کتابها میرسند. سه کتاب پیشینم تاحدی هر کدام مستقل هستند و اگر کسی همه آنها را با هم بخواند بهتر است چون مدل داستانی که در «شب و قلندر» و «شباویز» دنبال شده در «شانزده سال» هم ادامه دارد. اگر چه خواندن هر کدام از آنها به صورت مجزا نیز قابل فهم است اما اگر شخصی که پیشینه کتاب و شخصیتها را نمیداند، یکی از آنها را بخواند دچار ابهام و گنگی میشود.
میزان -برای «شانزده سال» چقد تحقیق کردید؟
منیژه آرمين -برای هر کدام از داستانهایی که تاکنون از این چهارگانه منتشر شده چیزی حدود 4 سال تحقیق انجام شد.
میزان -آیا مستندات کافی وجود داشت؟
منیژه آرمين -«شب و قلندر»، سختترین کتاب بود چون که منابع کمتری برایش وجود داشت و «شانزده سال» مستندات خیلی بیشتری داشت اگر چه ابهامات تاریخیاش هم بیشتر بود.
میزان -آیا در کتاب ردپایی از اظهار نظر شخصی هم وجود دارد؟
منیژه آرمين -من آدمی هستم که درباره وقایع داوری نمیکنم بلکه اتفاقاتی که میافتد را از دیدگاههای مختلف و از زبان شخصیتهای گوناگون مطرح میکنم. در این کتاب نیز سعی کردم نقش روشنفکران را در تحولات اجتماعی کمی پررنگ کنم.
میزان -قرار گرفتن نظر شخصیتهای واقعی درکنار شکل داستانی چه سودی داشت؟
منیژه آرمين -یکسری شخصیتهای واقعی در کتاب وجود دارد و یکسری شخصیتهای داستانی که با هم گره خوردهاند چرا که معتقدم هیچ داستانی بدون زمینه تاریخی و اجتماعی مفهومی ندارد و هم تاریخ و هم جغرافیا در حضور شخصیتها موثر هستند.
میزان -آیا میتوان یان کتاب را اثری صرفا مستند یا صرفا داستانی دانست؟
منیژه آرمين -عدهای تاریخ را نوشتهاند و برخی داستان تاریخی به نگارش درآوردهاند و در این میان برخی دیگر خیالگرایی کردهاند. اما من در «شانزده سال» سعی کردم تخیل و واقعیت را در شخصیتپردازی داستانی قرار دهم چرا که هر دو موثر هستند حتی وقایعی که به نظر میآید مستند است از فیلتر تخیل ادبی و داستانی گذشته است.
میزان -هدفتان از نگارش چه بود؟
منیژه آرمين -رمان «شانزده سال» به وجوه شخصیت پنهان انسان میپردازد و من فکر میکنم یکی از همین وجوه تاریخ است. میخواستم در این کتاب با پس زمینه تاریخ معاصر جرقههایی ایجاد کنم که خواننده دنبال کشف برود و همه چیز را آنطورکه گفته می شود نپذیرد چرا که دیدگاههای مختلفی درباره هر واقعه وجود دارد.
از نظر من تاریخ پر از رمز و راز است. در کتاب «شب و قلندر» از اواخر قاجار تا دوره مشروطیه و در کتاب «شباویز» از دوره مشروطه تا سال 1304 پرداخته شده و در کتاب «شانزده سال» سلطنت رضا شاه که با به قدرت رسیدن، آخرین بازمانده قاجار را تبعید کرد و همانطور که در آخر کتاب هم آمده در پایان حکومتش تبعید میشود که از نظر من این خود یک رمز و راز است.