خطر قرار گرفتن ایران در فهرست کاهش اجباری گازهای گلخانه‌ای در سال 2020/ لزوم اجرای برنامه اقتصاد کم کربن

اگر به چالش های زیست محیطی ایران از منظر تغییر اقلیم نگاهی بیندازیم، مشاهده خواهیم کرد که با گام برداشتن در راستای کشاورزی پایدار، رفع کم آبی های استراتژیک با کم ترین تاثیرات زیست محیطی، توسعه نیروگاه هایی با انرژی پاک، همچنین نیروگاه های سیکل ترکیبی این امکان وجود داشته است که در سال های گذشته به کند شدن روند انتشار گازهای گل خانه ای و افزایش توان سازگاری دست یابیم. اما چرا این تجهیزات تهیه نشده است تا جایی که ایران در سال 2020 ممکن است، مشمول کاهش اجباری کاهش گازهای گلخانه ای شود؟ به پاسخ این سئوالات در مشروح گفت‌و‌گوی خبرنگار اجتماعی میزان با محسن ناصری، مدیر پروژه تغییرات آب و هوا سازمان محیط زیست کشور می خوانید.

اکنون که نتیجه مذاکرات هسته ای مشخص شده است و در ماه های آتی شاهد رفع تحریم ها خواهیم بود، آیا تغییری در محدودیت ایران برای تهیه تجهیزات از خارج از کشور به منظور کاهش گازهای گلخانه ای و مقابله با برخی از عوامل موثر بر تغییرات آب وهوا ایجاد می شود؟

بله. البته برای حل این مشکل چندان در انتظار پایان یافتن مذاکره های هسته ای نماندیم. در ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری با کشور ایتالیا هماهنگی هایی صورت گرفت که منجر به انعقاد تفاهم نامه بین ایران و وزارت زمین دریا و محیط زیست این کشور شد. از سوی دیگر دیداری بین رئیس سازمان محیط زیست و وزیر امور خارجه فرانسه در ابتدای مرداد صورت گرفت. براین اساس در تلاشیم تفاهم نامه ای با این کشور برای تامین تجهیزات مطمئن زیست محیطی به امضا برسانیم.

چرا در انتظار پایان یافتن مذاکرات هسته ای نماندید ؟

زیرا هر روز در دنیا تجهیزات بهتر و بالاتری عرضه می شود و سطح تکنولوژی مدام در حال افزایش است. در نتیجه باید حفظ سرعت در تأمین این تجهیزات را از یاد نبرد.

آیا این همکاری تنها در حوزه تجهیزات است؟

این تفاهم نامه و سایر مذاکراتی که در این زمینه با کشورهای دیگر داریم به حوزه تأمین تکنولوژی و تجهیزات زیست محیطی اشاره می کند زیرا ایران در زمینه دانش فنی با مشکل مواجه نیست، اما به شدت با ضعف تجهیزات و تکنولوژی های مطمئن روبرو هستیم بدین معنی که اختلاف تراز مشهودی را در زمینه سطح دانش فنی و تامین تجهیزات مقابله با تغیر اقلیم داریم. تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز منجر به محصولات تجاری نشده است. علاوه براین یکی دیگر از وجوه همکاری جامعه بین الملل با ایران تامین اعتبار و منابع مالی را نیز شامل شود.

سئوال دیگر اینکه با وجود محدودیت های سال های گذشته از تکنولوژی های جایگزین برای جبران این موضوع استفاده نمی کردید؟

زیرا نمی توان به راندمان و کیفیت تکنولوژی های جایگزین اعتماد کرد.

 نمونه هایی از ضعف تجهیزات و تکنولوژی را در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای و تغییر اقلیم نام ببرید.

در زمینه تغییر توان سازگاری نیاز به ارقامی از محصولات کشاورزی داریم که به خشکی مقاوم باشند، آب کمی مصرف کنند و شرایط رشد آنها متناسب با سرزمین های خشک و نیمه خشک باشد. دست یافتن به این موضوع نیاز به انجام تحقیقات ژنتیک بر گیاهان دارد که دراین زمینه آنچنان که باید به توفیق دست نیافته ایم.

از سوی دیگر در حالی که برخی از کم آبی های استراتژیک را می توان با استفاده از آب دریا برطرف کرد، با این وجود تکنولوژی های موجود برای تامین آب از دریا در کشور ضعف نهادی و ساختاری دارند. بدین معنی که پساب تولید شده در این فرآیند صدمات‌ آن بیشتر از خشکسالی موجود در کشور است. این در حالی است که تکنولوژی هایی وجود دارد که می توان ضمن برداشت آب از دریا اثر انتشار پساب را کاهش داد.

از سوی دیگر سالانه 83 هزار مگاوات برق در کشور تولید می شود که 30 در صد از این مقدار از طریق نیروگاه های گازی تولید می شود. این در حالی است که این نیروگاه های قابلیت این را دارند که به نیروگاه های سیکل ترکیبی تبدیل شوند و بدین ترتیب راندمان آنها از 38 درصد به حدود 50 درصد افزایش یابد.

ارتباط این موضوع با کاهش گازهای گلخانه‌ ای به چه نحو است؟

این افزایش راندمان علاوه بر این که منجر به افزایش تامین برق می شود و 50 درصد ظرفیت نیروگاه را افزایش می دهد منجر به کاهش قابل ملاحظه انتشار گازهای گلخانه ای می شود، همچنین در نیروگاه های که از منابع تجدید پذیر همانند باد یا خورشید برای تامین انرژی استفاده می شود تامین تجهیزات آنها در کشورممکن نیست.

معضل جدی دیگری که این موضوع می تواند برای ما ایجاد کند چیست؟

اگر بخواهیم به مورد دیگری اشاره کنیم باید بگویم یکی از معضلات جدی در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای کاهش دود موجود در دودکش واحدهای صنعتی در بخش نفت و گاز است. این گازها خود می توانند منبع جدید برای تامین انرژی شوند که تکنولوژی آنها را نداریم.

بنابراین نیاز به تهیه و خرید تجهیزات از سایر کشورها داریم؟

در نتیجه نیازمندی های ما برای رسیدن به استانداردهای جهانی در تمام زمینه ها وابسته به خارج از کشور است و حداقل در مرحله اجرا نیاز به تأمین برخی از تجهیزات از کشورهای پیشرفته هستیم. لذا منطقی است که در تمام زمینه ها از همکاری های بین المللی استقبال کنیم.

آیا برآورد ریالی برای تأمین این تجهیزات انجام شده است؟

برای تهیه برآورد ریالی تامین تجهیزات مورد نیاز در زمینه مقابله با کاهش انتشار و توان سازگاری گزارشی در دست تهیه است که منجر به تصویب یک سند می شود. براین اساس متناسب با اولویت هایی که وجود دارد سندی در قالب لایحه با عنوان اقتصاد کم کربن توسط هیئت دولت ارائه شده است که در سال گذشته توسط دستگاه های ذی ربط مورد بررسی و کنکاش قرار گرفت. در این بررسی ها اولویت هایی برای هر یک از دستگاه ها تعیین و برآورد مالی آن نیز مشخص شده است. در حال حاضر برای برنامه ای پنج ساله که می تواند برنامه ششم توسعه باشد برآوردی از حجم کاهش انتشار و حجم ریالی، حتی دلاری اقتصاد کم کربن تهیه شده است. این عدد به دلیل این که اولویت تکنولوژی ها مدام در حال تغییر است در حال حاضر قابلیت اعلان عمومی را ندارد.

برنامه اقتصاد کم کربن چه زمانی باید اجرائی شود؟

برنامه اقتصاد کم کربن تا سال 20 20 میلادی باید عملیاتی شود بدین معنی که از آغاز سال برنامه ششم توسعه این موضوع با برنامه ریزی دقیق در دستور کار دستگاه های مختلف قرار گیرد.

چرا این سال را به عنوان سال اجرای اقتصاد کم کربن تعیین کرده اید؟

در سال 2020 ایران ممکن است مشمول کاهش اجباری کاهش گازهای گلخانه ای شود.در نتیجه باید تا این سال قدمی جدی در راستای عملیاتی کردن اقتصاد کم کربن برداشته باشیم.بعد از آن ایران تا سال 2035 برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای برنامه مدونی دارد.

آیا این تنها اقدام سازمان محیط زیست در راستای کاهش گازهای گلخانه ای است یا برنامه دیگری نیز دارید؟

سازمان همچنین تهیه سند «استراتژی جمهوری اسلامی ایران در برابر اثرات تغییر اقلیم و کاهش انتشار گازهای گل خانه‌ای» را در دست تهیه دارد.

بازه زمانی این سند چند ساله است؟

این سند سه برنامه توسعه آتی شامل برنامه‌های ششم، هفتم و هشتم توسعه را در بر می‌گیرد.

تهیه این سند در چه مرحله ای قرار دارد؟

تاکنون بیش از 20 نشست فنی در موضوعات متفاوت با پشتوانه مطالعاتی برای تهیه این سند برگزار شده است و تا پایان مرداد 80 درصد این سند در بخش های کاهش انتشار، آب، امنیت غذایی، کشاورزی و تنوع زیستی و منابع طبیعی رونمایی شود تا در تراز ملی به مشورت گذاشته شود.

ماهیت این سند چیست؟

این سند برنامه عملی کشور در برابر تغییرات آب و هوا است.

نقش سایر سازمان ها و دستگاه ها در تهیه این سند چیست؟

در فرآیند تهیه این سند نظرهای مشورتی از تمام دستگاه های ذی ربط دریافت می شود. اما این نظرها، مشورتی محسوب می شود. هر بخش پس از آماده شدن به کارگروه ملی تغییرات آب و هوا که شامل نمایندگان رسمی دستگاه ها - که در سطح معاون وزیر هستند- است، ارائه می شود. با تصویب آن در کارگروه ملی تغییرات آب و هوا، این سند برای برنامه ریزی و اجرا به هیئت دولت ارسال خواهد شد.