عزم جزم قوه قضاییه برای جلب مشارکت مردم در مقابله با فساد و حمایت از افشاگران فساد/ از «ماده ۱۹ دستورالعمل تشکیل مجتمع جرائم اقتصادی» تا «سامانه گزارشگری فساد سازمان بازرسی»

- رهبر معظم انقلاب، هفتم تیرماه سال جاری در ارتباط تصویری با رییس و مسئولان عالی قضایی و همچنین رؤسای کل دادگستری‌های سراسر کشور که همزمان با هفته قوه قضاییه برگزار شد، در بخشی از بیاناتشان یکی از نکات مهم در زمینه مبارزه با فساد را «نظارت‌ها و گزارش‌های مردمی» خواندند و افزودند: باید برای این موضوع زیرساخت‌های حقوقی در قوه قضاییه فراهم شود تا امنیت مادی و معنوی گزارشگر حفظ شود و آمر به‌معروف و ناهی از منکر دلگرم باشد که دستگاه قضایی پشتیبان او است، و در مقابل زمینه تهمت‌زنی نیز فراهم نشود.

تاکید آیت‌الله رییسی بر مشارکت مردمی در امر مقابله با فساد
«در فقه و قانون ما تصریح شده کسانی که فسادی را به مسئولان مربوطه اعلام کنند، حتما باید مورد تشویق قرار گیرند»؛ این تاکید آیت‌الله رییسی رییس قوه قضاییه در گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم در دوم تیرماه سال جاری است.

آیت‌الله رییسی در همان گفت‌وگوی تلویزیونی ضمن تاکید بر ضرورت پرهیز از تهمت‌زنی، شایعه‌پراکنی، هتک‌حرمت اشخاص و اظهارات بدون استناد در امر افشاگری فساد، بر این نکته نیز تصریح کرد که « آن دسته از خبرنگاران، اصحاب رسانه یا هر فردی  که نارسایی یا فسادی را به مسئولین مربوطه اعلام کرده، حتما بداند که در امان است و باید مورد تشویق قرار گیرد».

تشویق مخبرین فساد
رییس دستگاه قضا، اردیبهشت سال گذشته نیز در  نشست با دانشجویان ضمن تاکید بر تقویت ارتباط با بدنه دانشجویی کشور به موضوع نقش‌آفرینی مردم در افشای فساد اشاره کرده بود و گفت: از گزارشات مردمی پیرامون فساد حمایت می‌کنیم و مخبرین و کسانی را که خبر از فساد دهند، مورد تشویق قرار می‌دهیم و ما این موضوع را به صورت قانونمند دنبال می‌کنیم تا سازوکار آن فراهم شود.

تاکید بر تشویق سوت‌زن‌ها و محافظت از آن‌ها
حجت‌الاسلام و المسلمین محسنی اژه‌ای، معاون اول قوه قضاییه نیز ۲۷ خرداد سال جاری در جریان نشست خبری با اصحاب رسانه، پیرامون موضوع استفاده از ظرفیت مردمی در امر مقابله با فساد گفت: مردم بعد از تذکر، در صورت تکرار عمل خلاف از سوی فرد خاطی، حتما گزارش ارائه کنند. ما این موضوع را بخشنامه کرده‌ایم؛ اما هنوز قانونی در این زمینه وجود ندارد و امیدوار هستیم این پیش‌بینی‌ها در مجلس تصویب شود تا به تعبیر امروزی‌ها «سوت‌زن‌ها» به نوعی تشویق شوند و از سوی دیگر به هیچ وجه به خطر نیفتند.

مسکوت ماندن موضوع حمایت از افشاگران فساد در مجلس قبل
موضوع حمایت از سوت‌زن‌ها و افشاگران فساد، مدت‌ها پیش از سوی قوه قضاییه به مجلس برده شد اما در مجلس قبلی، این موضوع مسکوت ماند، تا اینکه در اوایل مرداد سال جاری، «احمد علیرضابیگی»  عضو کمیسیون شوراهای مجلس از آغاز تدوین طرح اولیه الحاق یک تبصره به قانون مجازات اسلامی برای تشویق افشاکنندگان فساد (طرح سوت‌زنی) در قوه مقننه خبر داد و گفت: این طرح از سوی نمایندگان در حال امضا شدن است و برای بررسی بیشتر به کمیسیون قضایی و حقوقی ارجاع می‌شود. 

مشارکت مردم در شناسایی و کشف تخلف و فساد و حمایت از «افشاگران فساد» که در ادبیات جهانی به «سوت‌زن‌ها» معروفند، یکی از رویکردهای قوه قضاییه در دوره تحول است که طی یکسال اخیر اقدامات موثری نیز در این زمینه صورت گرفته است و اقدامات موثرتر دیگری نیز پیرامون مقوله مزبور در دست اجراست.

مجتمع تخصصی رسیدگی به جرائم اقتصادی و موضوع حمایت از افشاگران فساد
۱۴بهمن سال گذشته بود که طی مراسمی با حضور آیت‌الله رییسی، مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم اقتصادی در دادگستری تهران افتتاح شد؛ در ماده ۱۹ دستورالعمل «تشکیل مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرائم اقتصادی تهران» که مرداد ۹۸ از سوی رییس قوه قضاییه ابلاغ شد، درج شده که «رییس مجتمع موظف است تمهیدات لازم برای دریافت گزارش‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد و تشویق و حمایت از گزارشگران فساد را در خصوص جرایم مذکور در این دستورالعمل فراهم نماید. در صورتی که هویت گزارش دهندگان مشخص نباشد، سرپرست دادسرا موظف است قبل از شروع به رسیدگی، صحت و سقم موضوع گزارش را بررسی نماید». 

سامانه گزارشگری فساد؛ هر ایرانی یک ناظر
روز چهارشنبه ۲۹ مرداد سال جاری نیز، طی مراسمی فاز نخست «سامانه گزارشگری فساد» با شعار «هر ایرانی یک ناظر» در سازمان بازرسی کل کشور افتتاح شد. این سامانه صرفاً مختص سازمان بازرسی کل کشور است و بگونه‌ای طراحی شده که در عین سادگی و سهولت کار، از امنیت بالایی نیز برخوردار است.

سه بخش تعبیه شده در سامانه گزارشگری فساد
سامانه مزبور با آدرس Gozaresh.bazresi.ir از سه بخش تعبیه شده است؛ بخش نخست مختص گزارشگرانی است که تمایل به درج و شناسایی مشخصات هویتی خود ندارند؛ در این حالت، گزارشگر پس از ثبت اطلاعات و مستندات مربوطه، از طریق لینک مخصوص، کد ثبت گزارش دریافت خواهد نمود.

بخش دوم «سامانه گزارشگری فساد» مشمول گزارشگرانی است که تمایل به همکاری مستمر با سازمان بازرسی در قالب ناظر افتخاری دارند؛ در این حالت گزارشگران (حقیقی و حقوقی) ابتدا وارد لینک ثبت‌نام شده و پس از بارگذاری اطلاعات شخصی و هویتی، نسبت به ثبت‌نام و درخواست عضویت اقدام می‌نمایند. سازمان پس از بررسی اصالت مدارک ارسالی، نتیجه را از طریق پیامک با ارسال کدشناسه و رمز عبور به گزارشگران ارسال خواهد کرد.

بخش سوم سامانه مزبور نیز مختص گزارشگرانی است که کد شخصی و رمز عبور جهت همکاری دریافت نموده‌اند؛ این افراد می‌توانند با مراجعه به سامانه، نسبت به بارگزاری گزارش‌های فساد و اخبار مربوطه اقدام نمایند.

اهداف سازمان بازرسی کل کشور در راه‌اندازی «سامانه گزارشگران فساد»
«جلب مشارکت عمومی در پذیرش مسئولیت اجتماعی و فعال کردن ظرفیت مطالبه‌گری مردمی در مقابله با سوء جریانات، تخلفات و جرایم در دستگاه‌های اجرایی» ؛ «بهره‌گیری از ظرفیت و توان خبری ، علمی ، تجربی و تخصصی اشخاص حقیقی و حقوقی در ارائه تحلیل محیطی و آسیب‌شناسی از عملکرد دستگاه‌های اجرایی»؛ «ایجاد شبکه ساختار یافته از گزارشگران (سوت‌زنان) و افشاکنندگان فساد» در زمره اهم اهداف سازمان بازرسی کل کشور در راه‌اندازی «سامانه گزارشگران فساد» است.

حجت‌الاسلام و المسلمین درویشیان، رییس سازمان بازرسی کل کشور، در مراسم راه‌اندازی «سامانه گزارشگران فساد»، گفت: بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و تشکل‌های مردمی در امر مبارزه با فساد یک تکلیف قانونی است و بر همین مبنا در سازمان بازرسی کل کشور اداره‌ای ذیل یکی از معاونت‌ها تعبیه شده تا از ظرفیت‌ بازرسان افتخاری و تشکل‌های مردم نهاد در همه مراحل مقابله با فساد بهره گرفته شود و سازمان بازرسی در تحقق این موضوع مصمم است.

رییس سازمان بازرسی کل کشور این را هم گفت که گزارش اعلام شده توسط گزارشگران پس از ثبت در سامانه گزارشگران فساد و بررسی مستندات مرتبط با آن به لحاظ اینکه از قابلیت پیگیری برخوردار می‌باشد یا خیر، به فرد گزارش‌دهنده اعلام می‌شود و فرد گزارش دهنده مطمئن باشد اگر تحقق فساد احراز شود، پیگیری‌های مقتضی از سوی سازمان بازرسی انجام می‌گیرد.

البته به گفته حجت‌الاسلام و المسلمین درویشیان، آن دسته از گزارش‌هایی که ناظر بر کشف فساد اشخاص است، بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری تا زمان رسیدگی نهایی، امکان اعلام عمومی آن‌ها وجود ندارد؛ البته در این دسته از گزارش‌ها نیز فرد گزارش‌دهنده از پیگیری‌های صورت گرفته توسط سازمان بازرسی مطلع می‌شود.

بکارگیری ظرفیت‌های قانونی برای حمایت از افشاگران فساد
رییس سازمان بازرسی کل کشور در مراسم راه‌اندازی «سامانه گزارشگران فساد» این اطمینان را نیز به گزارشگران فساد داد که نام آنها به هیچ وجه فاش نخواهد شد و چنانچه مشکلی برای آنها از سوی دستگاه‌های اداری یا اجرایی ایجاد شود سازمان بازرسی کل کشور از تمام ظرفیت‌های خود برای حمایت از فرد گزارشگر استفاده خواهد کرد و چنانچه لازم باشد پیشنهاداتی را برای ایجاد اصلاح در قوانین حمایت از گزارشگران فساد ارائه می‌دهد.

اما همانطور که اشاره شد، «سامانه گزارشگران فساد» که روز چهارشنبه ۲۹ مرداد راه‌اندازی شد، صرفاً مختص سازمان بازرسی کل کشور است و قرار است به زودی در راستای تاکیدات آیت‌الله رییسی مبنی بر مشارکت و نقش‌آفرینی مردم در شناسایی فساد، سامانه جامعی که مربوط به همه بخش‌های قوه قضاییه است، راه‌اندازی شود. در همین راستا «دستورالعمل تفصیلی نحوه دریافت و بررسی گزارش مردمی فساد» به زودی از سوی رییس قوه قضاییه ابلاغ خواهد شد.

آیت‌الله رییسی در جریان جلسه شورای عالی قوه قضاییه در روز دوشنبه ۳ شهریور بار دیگر بر مشارکت مردمی در امر مبارزه با فساد و سایر شوون مرتبط با برقراری عدل در جامعه تاکید کرد و گفت: حضور مردم در همه عرصه‌ها به ویژه در اجرای عدالت اثربخش است و آحاد ملت می‌توانند با احساس مسئولیت در برابر فساد، رانت خواری و ناهنجاری ها، دستگاه قضایی را در پیشگیری و برخورد با جرم و تخلف یاری دهند.