دلایل پایین آمدن نرخ دلار
- روزنامه رسالت نوشت: دلار که در هفته‌های اخیر روی سرکش خود را نشان داده بود و روزانه روند رو به افزایشی را طی می‌کرد، در روز‌های اخیر در مسیر نزولی قرار گرفت و رو به کاهش گذاشت. دلار که در ابتدای هفته جاری مرز ۳۲ هزار تومان را هم رد کرده بود، طی سه روز گذشته، در صرافی‌های بانکی در حدود ۴ هزار تومان کاهش یافت و از کانال ۳۲ هزار تومان به ۲۸ هزار تومان سقوط کرد.
قیمت هر اسکناس دلار آمریکا، تا چهارشنبه ۳۰ مهرماه به ۲۸ هزار و ۷۰۰ تومان و قیمت هر اسکناس یورو به ۳۳ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است. هم‌زمان باقیمت دلار، قیمت طلا و سکه هم با کاهش همراه شد. در بازار داخلی قیمت طلای ۱۸ عیار هر گرم یک‌میلیون و ۲۸۰ هزار تومان، قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح جدید ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و قیمت سکه طرح قدیم به ۱۳ میلیون تومان رسیده است.
قیمت طلا، سکه و ارز در بازار، طی روز‌های نخست هفته جاری نسبت به روز‌های قبل با افزایش همراه شدند و رکورد‌های تاریخی را به ثبت رساندند، اما به دلایل مختلف سد افزایش قیمت دلار شکسته شد.
با افت روند قیمت دلار، بسیاری از خریدارانی که برای حفظ ارزش دارایی خود، سرمایه‌های ریالی‌شان را روانه بازار ارز کرده بودند، با ریزش قیمت دلار و برای جلوگیری از ایجاد ضرر و زیان، اقدام به فروش اسکناس‌های دلار کردند. حالا با فروکش کردن انتظارات تورمی، برخی از دارندگان عمده ارز به فروشنده آن تبدیل شده‌اند و همین مسئله موجب عرضه سنگین ارز در بازار شده است.
قیمت دلار در آغاز سال جاری، ۱۶ هزار و ۴۵۰ تومان بود، اما در خردادماه قیمت دلار به ۱۹ هزار تومان رسید. این افزایش تا آنجا پیش رفت که دلار در پایان تابستان به بیش از ۲۷ هزار تومان صعود کرد و مهرماه هم از مرز ۳۲ هزار تومان عبور کرد.
آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در عراق
نرخ دلار متأثر از دلایل مختلفی با روند نزولی روبه رو شده است. به نظر می‌رسد خبر رییس‌کل بانک مرکزی درباره آزادسازی ۵.۵ میلیارد دلار پول‌های بلوکه‌شده ایران در عراق، یکی از دلایل مهم در واکنش بازار به این خبر بوده است.
سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، باعث کاهش درآمد ارزی دولت از طریق تحریم فروش نفت شده و کمبود منابع ارزی را باعث شده است. علاوه بر کاهش ارزآوری از طریق فروش نفت، شیوع کرونا بر کاهش صادرات محصولات غیرنفتی نیز تأثیرگذار شد و صادرات را با محدودیت‌های گسترده‌ای روبه رو کرد.
کمبود منابع ارزی باعث شد رییس بانک مرکزی برای آزادسازی دارایی‌های ایران در عراق به این کشور سفر کند که نتیجه آن توافق با مقامات عراقی در آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران بود. علاوه بر این خبر‌هایی مبنی بر آزادسازی دارایی‌های مسدود شده در کره جنوبی هم مطرح‌شده است.
علی‌اکبر کریمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفتگو با تسنیم نیز اظهار داشته است: «با توجه به اخبار مثبت آزادسازی بخش عمده‌ای از منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در عراق که پس از سفر آقای همتی به این کشور منتشرشده است، می‌توان امیدوار بود که در روز‌های آینده شاهد عرضه سنگین ارز در بازار و کاهش نرخ باشیم.»
عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار
بانک مرکزی از ۲۱ مهرماه برای تثبیت بازار ارز، اقدام به عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار متشکل ارزی نمود و سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی را به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داد. با این اقدام بازار ساز، دلار در روز آغازین اجرای این سیاست، عقب‌نشینی کرد و نشان داد می‌تواند در کاهش قیمت‌ها تأثیرگذار باشد.
عرضه ارز در سامانه نیما
عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اظهار کرده بود: «طی روز‌های اخیر روزانه حدود ۱۵۰ میلیون دلار توسط صادرکنندگان در سامانه نیما عرضه می‌شود که در کنار منابع بانک مرکزی، تأمین ارز واردات شتاب گرفته است.» تزریق ارز بانک مرکزی به همراه افزایش عرضه ارز در سامانه نیما و به حداقل رسیدن خرید اسکناس در بازار ارز، از دیگر سیگنال‌های مثبتی بودند که باعث شدند نرخ دلار روند کاهشی را در پی بگیرد.
از زمانی که دلار از چند ماه گذشته رو به گرانی گذاشت، موضوع ارز‌های صادراتی گمشده از سوی بانک مرکزی مطرح شد. در هفته‌های اخیر با رسیدن دلار به بالای ۳۰ هزار تومان، عدم بازگشت ارز‌های صادراتی یکی از دلایل عمده بالا رفتن نرخ ارز عنوان‌شده است.
طبق اعلام بانک مرکزی ارز‌های بازنگشته بخش خصوصی به چرخه اقتصادی کشور در سال‌های ۹۷ و ۹۸، ۲۷ میلیارد دلار بود که تفاوت نرخ ارز دولتی با ارز آزاد، مهم‌ترین عامل در عدم تمایل صادرکنندگان به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات عنوان می‌شود، زیرا این تفاوت ارز نرخ نیمایی و بازار آزاد به ضرر صادرکنندگان تمام می‌گردد.
گمانه‌زنی‌ها مبنی بر احتمال افزایش نرخ سود بانکی و پایان گرفتن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران نیز بازار ارز را تحت تأثیر قرارداد. مجموع این عوامل باعث شد تا نرخ دلار که از مرز ۳۲ هزار تومان گذشته بود، تا روز چهارشنبه به ۲۸ هزار تومان برسد و باعث شود وضعیت هیجانی بازار به‌طور نسبی فروکش کند.
بازار ارز به‌شدت در نوسان است و بی‌ثباتی در آن بیداد می‌کند. نرخ خریدوفروش دلار و یورو در صرافی‌های بانکی و بازار متغیر است و به‌طور میانگین هرروز چندین بار تغییر می‌کند. اگر تغییرات مقطعی و تحریم‌ها که گا‌ها باعث وارد آمدن شوک به بازار می‌شوند را به کنار بگذاریم، شاید بتوان اصلی‌ترین عامل در عدم تعادل بازار پول در ایران را در سیاست‌گذاری‌های نادرست پولی قلمداد کرد که از سال‌های گذشته اتخاذشده و تا به امروز هم ادامه داشته است.
حال اما، باید منتظر ماند و دید که تصمیمات بانک مرکزی و بازار ساز برای به تعادل درآوردن بازار ارز تا کجا می‌تواند پیش برود و آیا در روز‌های آینده این روند کاهشی ادامه خواهد داشت و می‌تواند تداوم داشته باشد یا خیر؟