پرطرفدارهای پر عارضه را بشناسید
- روزنامه خراسان نوشت: سال‌های زیادی از معرفی اولین نوشابه‌های انرژی‌زا به بازار جهان و ایران نمی‌گذرد، اما طی همین زمان این نوشابه‌ها طرفداران پر و پا قرص خود را به ویژه میان نوجوانان و جوانان پیدا کرده است. این درحالی است که هر چه جلوتر می‌رویم، مطالعات مربوط به این نوشیدنی‌ها، مشابه مطالعات قدیمی‌تر نشان می‌دهد که استفاده مستمر از آن‌ها، عوارضی بسیار جدی به دنبال دارد، اما این عوارض چیست و آخرین مطالعات در این زمینه چه می‌گوید؟
چرا این نوشابه‌ها، انرژی‌زا هستند؟
این نوشابه‌ها به دلیل داشتن برخی مواد مشخص، می‌توانند سطح انرژی افراد را برای مدتی افزایش دهند و هوشیاری آن‌ها را بهبود بخشند. مواد اصلی موثر در این زمینه عبارت اند از: کافئین، شکر
تورین، ویتامین‌های گروه B، گوارانا و جینسینگ. هر چند درخصوص تاثیر برخی از این مواد مانند شکر و کافئین اطلاعات بیشتری داریم، اما درباره ماده‌ای مانند گوارانا اطلاعات‌مان محدود است. در عین حال هنوز مشخص نیست که ترکیب این مواد در کنار هم ممکن است چه عوارضی ایجاد کند. البته طی سال‌های اخیر مطالعات بیشتری درباره تاثیر این نوشابه‌ها انجام شده است که در ادامه مروری بر تعدادی از این مطالعات خواهیم داشت.
مصرف بالای نوشابه‌های انرژی‌زا به واسطه داشتن میزان بالای ماده تورین، می‌تواند باعث آسیب جدی به کلیه‌ها شود.
کلیه‌ها؛ آسیب جدی در نتیجه مصرف بالا
در مطالعات متعددی که طی ۱۰ سال گذشته انجام شده، به دفعات مشخص شده است که مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب جدی وارد کند. در یکی از آخرین مطالعات در این زمینه که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است محققان دانشگاه فلوریدا به این نتیجه رسیدند که مصرف بالای این نوشابه‌ها به واسطه داشتن میزان بالای ماده تورین، می‌تواند باعث آسیب جدی به کلیه‌ها شود. این موضوع حتی وقتی فرد تنها برای مدتی کوتاه سراغ مصرف زیاد این نوشابه‌ها می‌رود هم می‌تواند روی دهد.
هپاتیت و آسیب جدی به کبد
عضو دومی که می‌تواند در نتیجه مصرف این نوشابه‌ها آسیب ببیند، کبد است. تصور می‌شود دریافت بیش از حد نیاسین (یا همان ویتامین B۳) متهم اصلی در آسیب به کبد در نتیجه مصرف این نوشابه‌هاست. مطالعات در این حوزه تا به این جا بیشتر تاییدکننده آسیب دیدن کبد مردان در نتیجه مصرف بالای این نوشابه‌هاست، اما یادمان باشد این به آن معنا نیست که زنان در برابر چنین آسیبی مصون هستند.
مشکلات قلبی
بررسی که در سال ۲۰۱۹ توسط محققی از دانشگاه «تورو» انجام شده است، نشان می‌دهد که مصرف زیاد نوشابه‌های انرژی‌زا سلامت سیستم قلب و عروق را به خطر می‌اندازد. البته پیش از این بررسی هم محققان مختلف هشدار داده بودند که این نوشابه‌ها می‌تواند باعث افزایش فشار خون و آریتمی قلبی شود.
دریافت بیش از حد نیاسین (یا همان ویتامین B۳) متهم اصلی در آسیب به کبد در نتیجه مصرف نوشابه‌های انرژی‌زاست
یعنی نباید مصرف کنیم؟
درخصوص نوشابه‌های انرژی‌زا توصیه‌ای که بگوید آن‌ها اصلا نباید مصرف شوند، وجود ندارد. در عین حال همه متخصصان درباره مصرف آن چند نکته را متذکر می‌شوند.
«کودکان و نوجوانان نباید از این نوشابه‌ها استفاده کنند»؛ این توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. این سازمان می‌گوید کافئین می‌تواند عوارضی جدی در رشد کودکان و نوجوانان داشته باشد. از طرفی میزان کافئین در این نوشابه‌ها به نسبت بالاست و همین موضوع می‌تواند باعث دریافت کافئین بسیار بیشتر از میزان مجاز در کودکان شود. علاوه بر کودکان و نوجوانان، خانم‌ها در دوران بارداری و شیردهی هم بهتر است از این نوشابه‌ها استفاده نکنند.
در بیشتر مطالعات در این حوزه، بر عوارض استفاده مستمر و زیاد این نوشابه‌ها تاکید شده است. در عین حال تعریف مشخصی از «میزان زیاد» وجود ندارد. چرا که استاندارد مشخصی درخصوص ترکیبات این نوشابه‌ها وجود ندارد و گاهی اوقات یک قوطی از یک برند، معادل دو قوطی از یک برند دیگر، مواد موثر (و بالقوه مسئله‌ساز) دارد، اما شاید بتوان یک قانون را به صورت کلی در نظر گرفت. از مصرف روزانه این نوشابه‌ها جدا خودداری و مصرف آن‌ها را از انتخابی مستمر به انتخابی که گاهی سراغشان می‌روید، تبدیل کنید.