بنیانیان: باید به دنبال حل ریشه‌ای معضل بی‌رغبتی جامعه نسبت به کتاب باشیم
حسن بنیانیان در گفت‌وگو با پیرامون این مهم که کتاب یک سرمایه اجتماعی است گفت: امروزه کتاب در حالی به عنوان یک سرمایه اجتماعی محسوب می‌شود که در حاشیه قرار گرفته و علت این رخداد را باید در عملکرد مسئولان فرهنگی و هدایت جامعه به سوی کتاب و کتابخوانی دانست، زیرا سازماندهی و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی نتوانسته موفق عمل کند و مسئولان فرهنگی تنها احساس می‌کنند که سازماندهی موفقی را برای جذب جامعه به سوی مطالعه داشته‌اند لذا شاهد عملکرد ناموفق و برنامه ریزی‌های نامناسب در حوزه فرهنگی هستیم این در حالی است همواره تاکید شده که اصلاح فرهنگ و جامعه یک عامل مهم در سرعت بخشیدن به سوی توسعه بوده و تمام افراد در این زمینه مسئولیتی جدی دارند.
وی در همین راستا ادامه داد: موانع بسیاری در جهت توسعه فرهنگ مطالعه وجود دارد، اگر امروز بهره وری در منابع انسانی و یا برنامه‌های متعدد ضعیف عمل کرده تنها به خاطر این است که ما همچنان بر محور عادات گذشته و بی توجهی به فرهنگ مطالعه حرکت کردیم بدین ترتیب خروجی مناسبی در حوزه فرهنگی و تولید محتوا نداریم.
بنیانیان پیرامون درنظر گرفتن یارانه‌های پنهان و کاربرد آنان در جامعه ابراز کرد: اگر مسئولان فرهنگی اعتقاد دارند که باید جامعه را به سوی مطالعه هدایت کنیم باید ساختار‌های مناسبی را برای این مهم در نظر بگیریم، اجرایی کردن برنامه یارانه‌های پنهان به نیازمندان جهت تأمین کتاب می‌تواند در آینده رویکردی ارزشمند باشد، زیرا مطالعه کسب اطلاعات، خلاقیت، نظم در تولید و کیفیت را به دنبال دارد این همان مقوله‌ای است که صنعت نشر همواره بر آن تاکید داشته پس باید توجه داشت هرگاه در زمینه رشد و توسعه فرهنگ مطالعه سرمایه‌گذاری کردیم قطعاً در تمام حوزه‌های دیگر نیز به توسعه دست خواهیم یافت. اطلاعات، کسب علم و خلاقیت را در پی دارد، خلاقیتی که کیفیت را برای هر کالای تولیدی ایجاد می‌کند بدین ترتیب توسعه صادرات و ارزآوری را برای کشور شاهد خواهیم بود.
مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تذکرات مقام معظم رهبری پیرامون توسعه فرهنگ و گسترش سرانه مطالعه اشاره و تاکید کرد: دشمن همواره تمرکز خود را بر تخریب فرهنگ کشور ما قرار داده و تلاش کرده تا در جهت دست یابی به منافع خود هدایت فرهنگ جامعه را در دست بگیرد علی رغم تمام تذکرات مقام معظم رهبری پیرامون جامعه و ساختار قدرتمند فرهنگ هنوز هم نتوانستیم عملکردی قابل قبول در این زمینه کسب کنیم، زیرا مسئولان فرهنگی که روی کار می‌آیند عموماً با بحران‌های اقتصادی روبرو هستند از سوی دیگر عمر کوتاه دولت‌ها سبب می‌شود که تمام هم و غم و توان خود را بر روی مقوله‌های دیگر قرار دهند و سیاست‌ها و تدابیر موقتی را برای هدایت فرهنگی در نظر بگیرند از سوی دیگر نظام تعلیم و تربیت ما نیز با مشکلاتی عدیده روبروست و هرگز تصمیمی جدی برای رفع این مشکل در نظر گرفته نمی‌شود.
*** نتوانسته ایم در حوزه تربیت و آموزش پرورش درست عمل کنیم
وی اهمیت آموزش و پرورش را مورد بررسی قرار داد و تصریح کرد: بررسی‌ها نشان داده ما نتوانسته ایم در حوزه تربیت و آموزش پرورش درست عمل کنیم، فضای مجازی و تلویزیون به عنوان رقیبان سرسخت و توسعه یافته برای کتاب و کتابخوانی محسوب می‌شوند اگر امروز شاهد کم بودن علاقه جامعه به سوی مطالعه هستیم دلیلش را در عدم آموزش و نبود فرهنگ شیوه استفاده از فضای مجازی باید یافت، رویکرد‌هایی که تا اکنون برای آموزش و تربیت جامعه در نظر گرفته شده به جای آن که بتواند لذت کتاب و کتابخوانی را در بین اقشار مختلف جامعه خصوصا نسل جوان گسترش دهد خلاف آن عمل کرده به نحوی که این بی علاقگی در مطالعه را در مربیان و معلمان نیز می‌بینیم.
***فضای مجازی به گسست نسلی دامن زده
مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به مقایسه اطلاعات و محتوا‌های تولید شده در فضای مجازی با کتاب پرداخت و افزود: فضای مجازی هرگز نمی‌تواند اطلاعاتی دقیق و کامل و ژرف به مخاطبان خود ارائه دهد در حالی که کتاب عصاره مطالعات نسل‌های متعدد و دانش‌های مختلف را به صورت جامع و کامل در اختیار مخاطب خود قرار می‌دهد فضای مجازی به گسست نسلی دامن زده و آرام آرام مرز‌های مطالعه را از آنچه که هست کمتر می‌کند و نتایج آن می‌شود الگو قرار دادن فلان مربی ورزشی و یا فلان هنرپیشه که دانشش تنها به مهارتی خاص حرفه‌اش ختم می‌شود قطعاً این افراد نمی‌توانند الگو‌هایی ارزشمند برای سبک زندگی جامعه محسوب شوند و شکاف‌ها رفته رفته در زندگی افراد جامعه خود را نمایان می‌کند ملتی که قهرمانانش افرادی متفکر و دانشمند نباشد قطعاً فرهنگی عمیق نیز نخواهند داشت پس باید به دنبال حل ریشه‌ای معضل بی‌رغبتی جامعه نسبت به کتاب باشیم.
***مدیریت رسانه‌های نوین بر عهده خانواده است
وی به نقش کتاب در خودسازی و معرفت افزایی اشاره و تاکید کرد: کتاب ابزاری برای کمال انسان است کسب اندیشه‌های متعالی و تقویت فرهنگ ریشه در کسب اطلاعات و افزایش سطح آگاهی دارد این مهم چنانچه از کودکی در افراد جامعه ایجاد شود قطعاً درونی شده و به هنجار تبدیل می‌شود لذا هر گونه تربیت، آموزش و سرمایه گذاری باید از دبستان‌ها جدی گرفته شود. تشویق کودکان به مطالعه سبب بالا رفتن تقاضا در حوزه کتاب و کتابخوانی خواهد شد، از طرف دیگر نقش مهم خانواده‌ها در توسعه کتاب و کتابخوانی نباید فراموش شود در حقیقت این خانواده است که هنر مدیریت رسانه‌های مدرن را در کنار مطالعه می‌تواند در درون تک تک افراد جامعه ایجاد کند، همراهی خانه و مدرسه نیز در ادامه راه کمک‌های ارزشمند به اجرای فرهنگ و رشد آن کمک خواهد کرد این چرخه عاملی مهم و تاثیر گذار بر سعادت جوامع محسوب می‌شود هرچه تقاضای مطالعه بیشتر شود توسعه فرهنگی اجتماعی اقتصادی و حتی سیاسی نیز افزایش پیدا می‌کند و به دنبال حوزه‌های مرتبط و پایین دستی آن همچون کتابفروشی‌ها گسترده‌تر خواهند شد، حوزه نشر توسعه غیرقابل پیش‌بینی پیدا خواهد کرد و رشد اقتصادی سراسر کشور را در بر خواهد گرفت.
بنیانیان پیرامون نقش نمایشگاه‌ها بر علاقه جامعه به کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: برپایی نمایشگاه‌ها از نگاه من یک رویکرد اشتباه بوده بهاری که به ظاهر برای کتاب برگزار می‌شود در حقیقت بازاری با مدت زمانی کوتاه برای برخی از مخاطبان است، نمایشگاه‌ها در واقع ترویج کنندگان کاذب خرید کتاب و کتابخوانی هستند و در نهایت نتیجه آن چیزی جز تقدیر و تشکر از مسئولان نخواهد بود اگر قرار است معضل بی علاقگی به کتاب و کتابخوانی حل و فصل شود باید به فکر ایجاد زیرساخت‌های اساسی بود، برپایی این نمایشگاه‌ها تنها به خرید تعداد محدودی کتاب منحصر خواهد شد و پس از آن بار دیگر شاهد بی‌توجهی جامعه به کتاب و کتابخوانی و مطالعه خواهیم بو، برای رفع این معضل باید ابتدا نظام آموزشی را تصحیح کنیم.
***ضرورت بهره گیری از اتاق فکر
مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیرامون برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تاکید کرد: با پیشرفت تکنولوژی و رواج فضای مجازی بکارگیری پتانسیل‌های جدید موضوعی مهم و قابل بررسی خواهد بود ما می‌توانیم با به خدمت گرفتن فضای مجازی به توسعه فرهنگ بپردازیم برای این منظور باید زیرساخت‌ها را مهیا کنیم این فضا جای کار بسیار دارد و البته از الان نمی‌توان در مورد اجرایی کردن نمایشگاه فضای مجازی نظر داد، به‌کارگیری فضای مجازی نیازمند اتاق فکر و اندیشه است ابزار‌های مدرن وسیله‌ای هستند که می‌توانند در جهت خدمت به جامعه گسترش مطالعه و تولید محتوا فعالیت کنند.
وی افزایش بازار تقاضا برای کتاب را نقطه اوجی برای فرهنگ دانست و تاکید کرد: هنگامی که بازار تقاضای کتاب در جامعه گسترش پیدا کند آنگاه می‌توان گفت که توانستیم به تمام هدف گذاری‌های ارزنده اجتماعی دست یافته ایم چنانچه بازارکتاب، فکر و اندیشه رونق یابد با مدینه فاضله فاصله چندانی نخواهیم داشت برای این منظور باید کتاب‌های مفید به جامعه معرفی شوند و در جریان تولید از فضای مجازی نیز استفاده کرد ما زمان زیادی را عموماً در حوزه حمل و نقل درون شهری از بین می‌بریم و چنانچه این مدت زمان را به مطالعه بپردازیم قطعاً می‌توانیم به فرهنگی ارزشمند دست یابیم، در عین حال باید در نظر داشت که فضای مجازی مجالی برای حضور و بروز برنامه‌های دشمنان است و چنانچه نتوانیم از این فضا به خوبی استفاده کنیم فضا را برای حضور دشمنان آماده کرده ایم. نکته قابل تامل دیگر اینکه برای دوری از سطحی نگری نباید براطلاعات موجود در فضای مجازی اکتفا کنیم، بلکه باید حتماً به خواندن کتاب بپردازیم تا بتوانیم سطح اطلاعات خود را افزایش دهیم بالا رفتن اطلاعات قطعاً به تعالی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و دینی جامعه می‌انجامد و این رویکردی ارزنده است.
***آشتی فضای کهن با مدرن
بنیانیان توجه به اندیشه‌های فرهنگی را رویکردی مهم و ارزنده دانست و تاکید کرد: باید تلاش کنیم تا با مطالعه و مدیریت درست در عرصه تربیت و توسعه فرهنگ اندیشه‌های متعالی را گسترش دهیم متاسفانه در بسیاری از موارد دیده می‌شود که ما هنوز نتوانسته ایم خود را با فضای مدرن هماهنگ کنیم هنوز آشتی میان فضای کهن و فضای مدرن دیده نمی‌شود و بیشتر مطالب و محتوا‌هایی که تولید می‌شود به سبک قدیم است این یک گسل شناخته می‌شود و برای نابودی این گسل باید تلاش فراوانی انجام دهیم.
مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش بررسی و تحلیل‌های جامعه شناسانه را در توسعه فرهنگی را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: تحلیل‌های روشن و برنامه ریزی‌های مناسب و مدبرانه نقش موثری در اجرایی شدن اهداف دارد باید در نظر داشت که بسیاری از تحلیل‌ها که عموماً به دور از در نظر گرفتن اعداد و ارقام و آمار واقعی است ذهن سیاستگذاران را از حقیقت‌های موجود در جامعه منحرف کرده و آنان را به خطا نزدیک کرده لذا باید برای انجام هر برنامه در ابتدا بررسی و تحلیلی درست از رویداد‌های جامعه پرداخت سپس برنامه ریزی کرد و در انتها نتایج و آثار سیاست‌گذاری‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد بدین ترتیب می‌توانیم آماری درست ازمیزان مطالعه، چگونگی مطالعه و سن مطالعه کنندگان کسب کنیم و برنامه ریزی‌های درست و موثر را برای سوق دادن برنامه‌ها جهت افزایش سرانه مطالعه در نظر بگریم.
***گسترش دامنه مطالعه؛ افزایش بهروری
بنیانیان ارائه تخفیف و یارانه به بخش کتاب و مطالعه را امری مهم دانست و تاکید کرد: یارانه‌های هدفمند نقشی موثر در حرکت دادن جامعه به سوی مطالعه دارد به عنوان مثال اگر یک شرکت تلاش کند تا با ارائه سوبسید‌ها و یا یارانه‌های خاصی به خانواده کارگران آنان را به سوی مطالعه هدایت کنند و با برگزاری مسابقات متعدد خانواده‌های کارگران خصوصاً مادران را به سوی مطالعه جذب کند شاهد افزایش اطلاعات و کاهش تنش در خانه خواهیم بود این یک چرخه است و حلقه بعدی این زنجیره آرامش در خانواده و سپس آرامش کارگر در محل کار و افزایش بهره وری را در پی دارد بدین ترتیب مشخص می‌شود که فرهنگ نقشی موثر در تمام ارکان جامعه دارد پس باید بینش‌های خود را اصلاح کنیم و تاکید کنیم که همه مدیران مسئول هستند و دولت نمی‌تواند بگوید من در قبال رویداد‌های فرهنگی وظیفه‌ای ندارم.
***اهمیت انتصاب ممیزان فرهنگی
وی به ممیزی‌های شکل گرفته اشاره و اظهار کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در قبال انتخاب‌های خود در عرصه ممیزی نیز مسئولیت دارد افرادی که به عنوان مسئول ممیزی منصوب می‌شوند باید دارای ویژگی‌های خاص و اطلاعاتی گسترده باشند، بار‌ها دیده شده که فردی کم تجربه به عنوان فرد مسئول ممیزی در ارشاد در نظر گرفته شده و آنان با یک کتاب علمی که نوشته یک دانشمند به شکلی ممیزی می‌کنند که کتاب از درجه ارزش ساقط می‌شود، زیرا ممیز کننده کتاب بسیاری از مباحث آن را درک نکرده بدین ترتیب کتابی که می‌تواند یک بحث شگرف و مهم علمی را مصرف کند به کتابی بااطلاعاتی تکراری و نامفهوم ختم می‌شود این مداخله ویرانگر و تخریبی است و با منافع فرهنگی در تضاد است.
مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: خودسازی و معرفت بخش بزرگی از تاثیرات مطالعه کتاب محسوب می‌شود و چنانچه وزیران و دولتمردان در این زمینه فعال نباشند قطعاً با مشکلات متعدد فرهنگی روبرو خواهیم بود از سوی دیگر وزیرانی که روی کار می‌آیند عموماً تحت فشار قیمت مواد اولیه و وضعیت معیشتی مردم هستند لذا نسبت به فرهنگ بی توجه خواهند ماند از سوی دیگر طی سال‌های اخیر هیچ گونه مطالبه‌گری در مجلس پیرامون فرهنگ و افزایش سرانه مطالعه دیده نمی‌شود این امر سبب خواهد شد که جامعه نسبت به فرهنگ و رشد آن بی توجه باقی بماند در حالی که مقام معظم رهبری بار‌ها و بار‌ها بر نقش مظلومیت فرهنگ خصوصاً موضوع مطالعه کتاب تاکید داشته‌اند.
بنیانیان به نقش برخی از پویش‌ها و برنامه‌های راهبردی به منظور توسعه سرانه مطالعه اشاره و خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر موضوعاتی همچون پویش‌ها و یا انتخاب پایتخت‌کتاب و مواردی این چنینی به اجرا گذاشته شده، اما این فعالیت‌ها و رویکرد‌ها سطحی هستند و تنها برای مدت زمانی بسیار کوتاه می‌توانند توجه تعداد کمی از مخاطبان را به مطالعه جلب کنند، اما باید توجه داشت که پس از آن مانور‌های تبلیغاتی شکل می‌گیرد و اهمیت مطالعه و کتاب را کاهش می‌دهد، ما امروز در شرایط و عصری قرار گرفته‌ایم که هرگونه تهاجم فرهنگی در ساز و کار و قالب‌های متعدد و خوش آب و رنگ به جامعه ما القا می‌شود لذا باید زیر ساخت‌های راهبردی لازم و ساختارمند را در دستور کار خود قرار دهیم، دغدغه فرهنگ و تاثیر آن بر جریان رشد فکری موضوعی مهم است و باید بر آن تاکید ویژه‌ای گردد، شکل گیری برخی از برنامه‌ها که همچون مسکن‌های کوتاه مدت عمل می‌کنند روند افزایش سرانه مطالعه را فقط به تاخیر می‌اندازند و نمی‌توانند برنامه‌های سازنده و ارزشمندی باشند، برای این منظور باید هرگونه حرکتی را از آموزش و پرورش و رسانه ملی آغاز کرد.