مسابقه بر سر ساخت مسابقه!
- روزنامه جوان نوشت: در گذشته نه چندان دور و حتی تا زمان حال، وقتی چند مغازه در کنار هم همگی به یک شغل خاص اشتغال داشتند، آن محله به بازار خاص همان صنف تبدیل می‌شد، مثل بازار کفاش‌ها، راسته کتاب فروش‌ها و بورس مبل. این روز‌ها هم تلویزیون به بازار تولید مسابقه‌هایی تبدیل شده که از نظر ساختار و اجرا شباهت‌های زیادی به هم دارند. شبکه سلامت سیما نیز مسابقه «مافیا» را تولید کرده است که برگرفته از یک مسابقه فکری روسی است. ایده مسابقه مافیا که اکنون به همین نام دستمایه تولید یک برنامه برای شبکه نمایش خانگی نیز شده است.
سلبریتی‌ها گزینه اول اجرا
تب و تاب حضور سلبریتی‌ها در مقام اجرای برنامه‌های تلویزیونی اگرچه به داغی و اهمیت گذشته نیست، اما هنوز هم می‌توان اعتراض‌ها به تجملی بودن حضور بازیگران سینما در مقام اجرای برنامه تلویزیون و کیفیت پایین مجریگری آن‌ها را مشاهده کرد. آخرین نمونه از بازیگران ناکام در اجرای مسابقه تلویزیونی، «سام درخشانی» بود که اجرای مسابقه «ایران» شبکه اول سیما را بر عهده داشت و در نهایت از اجرا کنار گذاشته شد تا «سعید شیخ‌زاده» دوبلور و مجری صداوسیما که اتفاقاً سابقه بازیگری نیز دارد جایگرین وی شود.
اما کنار رفتن درخشانی به معنای توقف حضور بازیگر-مجری‌ها نبود. علی انصاریان، بازیکن سابق فوتبال که در سال‌های اخیر در شبکه‌های اینترنتی نیز اجرای برنامه داشته و در بازیگری و تهیه‌کنندگی سینما و تلویزیون نیز اسمی شناخته شده به شمار می‌رود، قرار است در شبکه‌پنج سیما اجرای مسابقه «پنج ستاره» را برعهده بگیرد. اجرای مسابقه «پنج ستاره» پیش از این بر عهده «حمید گودرزی» بود. بازیگر سینما که به شبکه نسیم رفته و جایگزین پژمان بازغی در اجرای مسابقه «کودک‌شو» شده‌است. دیگر بازیگر سینما که این روز‌ها وارد حوزه اجرا شده «پوریا پورسرخ» است که در شبکه دو اجرای مسابقه‌ای به نام «ایرانیش» را برعهده گرفته‌است. «رضا رشیدپور» هم چند شبی است که با مسابقه جدیدی به نام «سیم‌آخر» (با نام قبلی بمب) دوباره به اجرا بازگشته است. در میان همه این اسامی تنها کسی که رسماً فعالیت حرفه‌ای خود را با اجرای برنامه تلویزیونی آغاز کرده رشیدپور است که وی نیز پیش‌تر جذب سینما شده و بازیگری را نیز مزه مزه کرده است.
کپی کاری از سوژه تا اجرا
نفس استفاده از سلبریتی سینمایی برای اجرای مسابقه تلویزیونی و تقلید سایر مسابقه‌ها از آن می‌تواند نوعی کپی کاری باشد، ولی مسابقه‌های در حال اجرای تلویزیون صرفاً به همین حد از کپی رضایت نداده و حجم گسترده‌تری از کپی کاری را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
مسابقه «ایران» در شبکه اول سیما و مسابقه «ایرانیش» در شبکه دو فارغ از تشابه اسمی در اجرا و سوالات نیز مشابه هستند. «ایرانشناسی» بخش عمده‌ای از سوالات هر دو مسابقه را تشکیل می‌دهد.
این که مردم ایران تا این حد از کشور خود بی‌اطلاع هستند که دانش آن‌ها را باید از طریق برگزاری مسابقه تلویزیونی به چالش کشید تأسف‌آور است، اما حداقل می‌توان امیدوار بود که پرسش‌ها درباره تاریخ و هویت ایران باعث افزایش اطلاعات عمومی مردمی شود که از نظر سطح مطالعه روزانه جایگاه نامناسبی در جهان دارند. ایرانشناسی همچنین بخش مهمی از سوالات مسابقه «سیم آخر» شبکه سه را تشکیل می‌دهد. در حضور تیم‌ها، فضاسازی، دکور و نحوه پاسخ‌دهی و تعلیق‌ها در مسابقه‌های سیما شباهت‌های زیادی به یکدیگر وجود دارد!. شبکه افق سیما هم برای دور نماندن از جریان مسابقه‌سازی، «رخداد» را تولید کرده‌است. مسابقه‌ای که رویکرد دانش سیاسی را در پیش گرفته‌است و ویدئو‌های این مسابقه به خاطر طرح سؤال‌های خاص در شبکه‌های اجتماعی دیده شده‌است. مسابقه‌ای که بازتاب‌های زیادی نیز داشت و سؤالات آن درباره جاسوسان هسته‌ای در شبکه بی‌بی‌سی با واکنش مواجه شد.
در رقابت برای تولید مسابقه، شبکه «امید» که ویژه نوجوانان است، مسابقه سرود و نقالی طراحی کرده است که با همکاری مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس‌رضوی تولید شده است.
ترویج تجمل‌گرایی در زوجینو
به نظر می‌رسد اصالت سرگرمی در مسابقه‌های سیما حرف اول را می‌زند، برای مثال یکی از سؤالات مسابقه زوجینو شبکه سه که با حضور زن و شوهر‌های تازه ازدواج کرده برگزار می‌شود، این است که گران‌ترین چیزی که برای زندگی‌تان خریده‌اید چیست. تأکید روی گرانی نشان می‌دهد که این مسابقه به طور عادی رقابت برای تجمل‌گرایی را تشویق می‌کند.
چالشی به نام کرونا
کرونا و اقدامات ایمنی برای مقابله با این بیماری کشنده باعث شده برخی از مسابقه‌های تلویزیونی که پیش‌تر در تلویزیون حضور داشتند، برای ساخت فصل‌های جدید یا تکمیل فصل‌های قبلی با مشکل روبه‌رو شوند. خنداننده‌شو مهمترین مسابقه تلویزیونی متوقف شده است. مسابقه‌ای که رامبد جوان نیز قرار بود در قالب فصل جدید خندوانه اجرا کند نیز منوط به اخذ موافقت در مورد ایمن بودن در مقابل کرونا شده‌است.
هر کدام از تولید‌کنندگان این مسابقه‌ها هم توجیه‌های خاصی برای تولید برنامه در این شرایط دارند. هاشم رضایت، تهیه‌کننده مسابقه ایران می‌گوید: «برای حفظ سلامتی گروه همچنان ضبط مسابقه بدون حضور تماشاگران انجام می‌شود و به شرکت‌کنندگان نیز تأکید می‌شود که از آوردن همراه خودداری کنند. به مانند سری قبل و برای حفظ سلامتی اعضای پروژه از تمامی افراد، قبل از حضور در استودیو تست گرفته می‌شود و تلاش می‌کنیم تا تمامی نکات بهداشتی را نیز رعایت کنیم.»
حبیب میدانچی مدیر طرح و برنامه و نظارت و مسئول سلامت و بهداشت شبکه دو سیما، نیز درباره اجرای مسابقه «ایرانیش» می‌گوید: «تعداد تماشاچی‌ها بسیار اندک است و فاصله اجتماعی صد در صد رعایت شده و شرایط به گونه‌ای است که امکان ساخت برنامه با حضور تماشاگران است. طبیعتاً اگر قرار بود ما «ایرانیش» را با آن طرحی که ابتدا مدنظرمان بود و با آن فرمی که در ابتدا ایجاد کرده‌بودیم که تماشاچی‌های بیشتری را قرار بود در استودیو در خدمت‌شان باشیم، ما هم نمی‌توانستیم «ایرانیش» را ضبط کنیم.»
تولید مسابقه‌های تلویزیونی گویا به تاکتیکی برای پر کردن آنتن تلویزیون تبدیل شده است و در حالی که سریال‌سازی با موانع متعددی روبه‌رو است، حربه افزایش تعداد مسابقه می‌تواند تا حدی پوشش‌دهنده دست خالی شبکه‌های تلویزیونی در برنامه سازی باشد.