استقرار ۱۰۰ واحد قرنطینه کشاورزی در مرز‌ها/ خروج۱۰۰ قلم سَم پرخطر از چرخه مصرف/ کنترل سالانه ۳۰ میلیون تُن محصولات کشاورزی
رئیس سازمان حفظ نباتات معتقد است حدود ۱۰۰ واحد قرنطینه در مرز‌های کشور داریم و هر گونه کالایی که منشأ کشاورزی داشته باشد باید توسط کارشناسان سازمان بازدید، نمونه‌برداری و آزمایش انجام شود که از نظر سالم بودن و نبود آفت و بیماری‌هایی که در کشور ما وجود ندارد اطمینان حاصل کنند و اگر با این موارد مواجه شوند بسته به شرایط، یا محموله برگشت داده می‌شود، یا امحاء و یا ضد عفونی می‌شود.
خبرگزاری میزان -
نقش حوزه کشاورزی در تامین مواد غذایی و همینطور تامین و تولید نهاده‌های سایر صنایع نشان دهنده اهمیت این حوزه در حفظ استقلال کشور‌ها و هم چنین توسعه و رشد پایدار اقتصادی است.
البته برای دستیابی به توان اقتصادی و تصاحب بازارهای جهانی، در کنار تولید کافی توجه به کیفیت تولیدات نیز مهم است که در قالب حفظ و مراقبت از گونه‌های بومی گیاهان، تولید محصولات سالم، مبارزه و مقابله با عوامل بیماری‌زا و انواع آفت‌های نباتی و نظارت بر صادرات محصولات با کیفیت کشاورزی برای حفظ و توسعه تجارت بین المللی به آن پرداخته می‌شود.
در حقیقت امنیت غذایی کشور و رشد و توسعه در حوزه کشاورزی ارتباط نزدیکی با میزان تولید و کیفیت تولید محصولات کشاورزی دارد و سازمان حفظ نباتات در این زمینه نقش و مسئولیت اصلی را برای رصد و پایش، جلوگیری و نهایتا مقابله با آفت‌ها و بیماری‌های محصولات کشاورزی بر عهده دارد و بخش قابل توجعی از توفیقات و دستاورد‌های حوزه زراعی و باغبانی متاثر از فعالیت‌های این سازمان است.
میزان: در ابتدا خلاصه‌ای در مورد اهمیت و نقش سازمان و وظایفی که بر عهده سازمان وجود دارد توضیح بفرمایید.
چنگلوایی: حفظ نباتات یک مسئولیت و وظیفه بسیار سنگینی را برعهده دارد و مسئولیت آن حفظ نباتات کشاورزی و گیاهی شامل حوزه جنگل است؛ اگر یک آفت قرنطینه‌ای در منطقه‌ای منتشر شود ما باید وارد عمل شویم تا آفت را کنترل کنیم. در دنیا سالانه رقمی معادل ۵۱۵ میلیارد دلار خسارت ناشی از ناحیه آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز به محصولات کشاورزی وارد می‌شود؛ با توجه به اینکه بیش از ۶۰۰ نوع عامل زیان‌رسان اعم از عوامل بیماری‌زا، حشرات مضر و علف‌های هرز وجود دارد، اگر در کشور ما نیز به موقع در این زمینه مدیریت نشود، این عوامل می‌توانند تا ۴۰ میلیون تُن خسارت که معادل ارزشی آن ۶۰ هزار میلیارد تومان است را به حوزه کشاورزی وارد کنند.
اما حفظ نباتات وظیفه دارد این خسارت را با استفاده از شیوه‌های مختلف به حداقل ممکن برساند و اگر بتوانیم به موقع این عملیات را انجام دهیم و به موقع مدیریت کنیم، حداقل ۳۲ میلیون تُن از ۴۰ میلیون تُن را میتوانیم حفظ کنیم و اجازه وارد شدن خسارت را ندهیم.
در واقع با اقدامات سازمان حدود ۳۲ میلیون تُن به تولیدات کشور اضافه می‌شود که از نظر ریالی این مقدار محصول (با حداقل قیمت) حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان است به این معنا که در صورت وارد شدن خسارت، باید وارداتی به ارزش ۴۸ هزار میلیارد تومان در محصولات کشاورزی داشته باشیم که در شرایط فعلی که مشکلات ارزی و محدودیت‌های تبادلات بین‌المللی وجود دارد نقش خیلی مهمی در بخش ایجاد، استقرار و پایداری امنیت غذایی کشور دارد.
میزان: فعالیت‌های سازمان برای جلوگیری از این خسارت و یا به تعبیر دیگر انجام وظیفه‌ای که بر عهده دارد در چه محور‌هایی انجام می‌شود؟
چنگلوایی: سازمان این نقش را به چند طریق ایفا می‌کند، یکی بحث پیشگیری است که در قالب‌های مختلف از جمله قرنطینه انجام می‌شود. ما حدود ۱۰۰ واحد قرنطینه در مرز‌های کشور داریم و هر گونه کالایی که منشأ کشاورزی داشته باشد باید توسط کارشناسان سازمان بازدید، نمونه‌برداری و آزمایش انجام شود که از نظر سالم بودن و نبود آفت و بیماری‌هایی که در کشور ما وجود ندارد اطمینان حاصل کنند و اگر با این موارد مواجه شوند بسته به شرایط، یا محموله برگشت داده می‌شود، یا امحاء و یا ضد عفونی می‌شود، که بعد از ضد عفونی مجددا ارزیابی انجام می‌شود و در صورت تایید، مجوز لازم برای ورود به کشور صادر می‌شود.
همکاران ما سالانه رقمی معادل ۳۰ میلیون تُن محصولات کشاورزی را در حوزه واردات، صادرات و ترانزیت، در ایستگاه‌های قرنطینه کنترل می‌کنند و به طور متوسط هر کارشناس ما سالانه ۱۲۰ هزار تُن را مدیریت می‌دهد که نشان‌دهنده حجم و اهمیت کار است.
اقدام دیگری که در بحث پیشگیری انجام شده است ایجاد شبکه‌های مراقبت در سراسر کشور و در استان‌های مختلف است که از طریق این شبکه رصد و پایش آفات و بیماری‌های داخلی انجام می‌شود تا قبل از رسیدن به مرحله گسترش و شیوع، عملیات کانون کوبی انجام شود و مبارزه انجام شود.
بجز پیشگیری، عملیات مبارزه و مقابله با عوامل زیان‌رسان نیز از وظایف سازمان است؛ در حوزه مبارزه هم تلاش بر این است تا از روش‌های غیرشیمیایی و غیرصنعتی و نهایتا از روش‌های شیمیایی استفاده شود و با درنظر گرفتن ملاحظاتی، تلاش می‌شود تا از سموم کم‌خطر استفاده شود.
سالانه بین ۱۷ تا ۲۰ میلیون هکتار مبارزه با عوامل زیان‌رسان داریم که بصورت شیمیایی یا غیرشیمیایی (زراعی، بیولوژیک، مکانیکی و فیزیکی) انجام می‌شود.
میزان: با توجه به اهمیت مبارزه بیولوژیک و استفاده از سموم و آفت‌کش‌های زیستی و کم خطر برای تولید محصولات سالم‌تر و همینطور حفظ محیط زیست، سازمان چه اقداماتی انجام داده است و چه رویکردی در این زمینه داشته است؟
چنگلوایی: از نظر مدیریت سموم و حفظ سلامت جامعه، تولید محصول سالم و کمک به صادرات محصولات کشاورزی چند اقدام مهم در دستور کار سازمان حفظ نباتات قرار دارد که مدیریت آفت کش‌ها یکی از این اقدامات است، به این معنی که سموم پرخطر حذف شود و خوشبختانه طی سال‌های گذشته نتایج و دستاورد‌های قابل قبولی در این زمینه حاصل شده است به طوریکه سهم ۲۷ درصدی آفت‌های پرخطر در سال ۷۵ به پنج درصد در سال ۹۸ کاهش پیدا کرده است و در این مدت حدود ۱۰ هزار تُن از سموم پرخطر از چرخه مصرف خارج شده و با سموم کم‌خطر و زیستی جایگزین شده‌اند که تاثیر بسیار مثبت و بزرگی در بحث سلامت جامعه و امنیت غذایی داشته است.
به طور متوسط حدود ۲ کیلو و۹۶۲ گرم در هکتار مصرف جهانی سم است و در کشور ما این مصرف حدود ۲ هزار و ۵۰۰ گرم است. در دنیا به ازای هر کیلوگرم محصولی که تولید می‌شود حدود ۴۴۰ هزارم گرم سم مصرف می‌شود که این رقم در کشور ما حدود ۳۳۰ هزارم گرم است.
در کشور ما در بحث توسعه روش‌های غیرشیمیایی، چند اقدام مهم دیگر هم انجام شده است که یکی در زمینه آموزش است و این برنامه‌های آموزشی هم در تمام سطوح و هم در کل زنجیره تولید و مصرف آفت‌کش‌ها انجام می‌شود و بحث گسترش آموزش به طور جد مورد توجه سازمان قرار دارد.
در کشور ۱۰۲ واحد تولیدی بیولوژیکی و تجهیزات غیرشیمیایی داریم، ۴۲ قلم آفت کش جدید در کشور تصویب شده است و ۱۲ عامل بیولوژیک (ماکروبیولوژیک مانند زنبورها، کنه‌ها، سن و کفشدوزک، باکتری و قارچ) در حال تولید است، و همینطور به افزایش ظرفیت تولید آفت‌کش‌های میکروبی و گیاه پایه کمک شده است؛ مجموعه این اقدامات در زمینه توسعه استفاده از عوامل و تجهیزات بیولوژیکی و مدیریت سموم باعث شد تا سالیانه چهار میلیون هکتار از سطح مبارزه شیمیایی کم شود که بدون تردید در سلامت جامعه موثر و کمک‌کننده است.
میزان: به تولید و توسعه سموم غیرشیمیایی اشاره شد، در این راستا و البته در حوزه‌های دیگر، ارتباط سازمان با شرکت‌های دانش بنیان و استفاده از ظرفیت استارت‌آپ‌ها چگونه است و آیا سازمان برنامه‌ای برای ایجاد همکاری بیشتر با این گونه شرکت‌ها دارد؟
چنگلوایی: حمایت و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از ظرفیت‌های این واحد‌ها همیشه در دستور کار و مورد توجه سازمان بوده است و با توجه به نیاز‌های سازمان، لازم است از ظرفیت‌های خوب این شرکت‌ها و همینطور استارت‌آپ‌ها استفاده شود.
یک موافقت نامه با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در همین خصوص ایجاد شده است برای تولید مواد تکنیکال و روش‌هایی جدید مبارزه با آفات مختلف (از جمله ملخ) و همکاری و استفاده از این ظرفیت‌ها برای ایجاد روش‌های موثرتر، عملیاتی‌تر و البته ارزان‌تر بصورت جدی پیگیری می‌شود.
ما در زمینه تولید عوامل بیولوژیک حدود ده شرکت دانش‌بنیان داریم؛ و همیشه اعلام کردیم در زمینه معرفی عوامل بیولوژیک، توسعه عوامل بیولوژیک، تجهیزات بیولوژیک و حتی در زمینه معرفی و ساخت مواد تکنیکال آفت‌کش‌ها، سازمان آمادگی حمایت مالی در قالب پرداخت تسهیلات و حمایت‌های معنوی مانند صدور مجوز را دارد.
میزان: به بحث صادرات در صحبت‌هایتان اشاره کردید و اینکه برای تصاحب بازارهای جهانی باید شاخص‌هایی رعایت شود، آیا در حوزه صادرات توانستیم به آن استاندارد‌ها برسیم و از لحاظ محصول سالم و گواهی شده چه وضعیتی داریم؟
چنگلوایی: صادرات محصولات کشاورزی یک امر پویاست و هر چند هدف‌گذاری می‌شود، اما صادرات تحت تاثیر معادلات جهانی هم قرار دارد و عوامل مختلفی می‌تواند در رسیدن به آن هدف تعیین شده کمک و یا مانع ایجاد کند به عنوان مثال مسائل مربوط به تحریم‌ها، محدودیت‌های کرونایی، جابجایی و انتقال ارز، حمل و نقل قوانین بین‌المللی همه در حوزه صادرات از جمله صادرات محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد.
اما ما اگر می‌خواهیم جایگاه‌مان در حوزه صادرات محصولات کشاورزی از این فراتر رود چند اقدام باید انجام دهیم از جمله تولید محصول گواهی شده، رعایت استاندارد‌های مورد نظر و اعلام شده از سوی کشور‌های مقصد صادرات، پایین آوردن هزینه‌های تولید، تسهیل و حذف قوانین و مقررات دست‌وپاگیر، ایجاد مشوق‌های صادراتی بصورت نظام‌مند، هدف‌مند و مستمر و توجه ویژه به بسته‌بندی است که در زمینه بسته‌بندی مشکل جدی وجود دارد به طوریکه بسیاری از محصولات ما بصورت خام و فله‌ای صادر می‌شود و در کشور‌های دیگر بسته‌بندی می‌شود و در نتیجه از دست رفتن سود حاصل از ارزش افزوده است.
در کنار این‌ها معرفی ظرفیت‌های که در تولید محصولات کشاورزی وجود دارد، حدود ۱۱ محصول باغبانی ما در رده‌های اول تا هفتم جهانی قرار دارد و نیاز است اطلاع‌رسانی و تبلیغ مناسبی از ظرفیت‌های صادراتی محصولات کشاورزی صورت بگیرد که این موضوع با برگزاری و شرکت در نمایشگاه‌های مختلف قابل دستیابی است.
می‌دانید که کمک به صادرات در واقع کمک به تولید است و زمانی که کشاورز بداند محصول و تولیداتش بازار فروش خوب دارد، مراقبت‌های زراعی بیشتری را لحاظ می‌کند و عملکرد تولید هم بالا می‌رود که در مجموع به اقتصاد کشور هم کمک می‌کند.
میزان: درباره موضوع قاچاق میوه و تاثیری که در انتقال آفت و بیماری‌های نباتی است، سازمان چه اقداماتی می‌تواند انجام بدهد؟
چنگلوایی: در مورد بحث ورود میوه و محصولات کشاورزی به کشور روال قانونی اینگونه است که در ابتدای هر سال، حوزه بازرگانی وزارتخانه با هماهنگی معاونت باغبانی و معاونت زراعت برآوردی از تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور انجام می‌دهند و بر اساس آن لیستی از محصولاتی که نیاز به واردات دارند را تعیین و وزارت صنعت، معدن و تجارت با هماهنگی وزارت جهادکشاورزی مجوز واردات را صادر می‌کند.
میزان: آیا سازمان حفظ نباتات در حوزه نگهداری محصولات و رسیدگی و پایش انبار‌ها هم وظیفه‌ای دارد؟
چنگلوایی: وظیفه سازمان برای حفظ نباتات و محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت و برداشت است و در مراحل نگهداری سازمان متولی نیست.
در واقع نگهداری محصولات کشاورزی بعد از تولید و برداشت نیازمند شرایط ویژه‌ای است که بسته به محصول کشاورزی متفاوت است، بعضی از این محصولات مانند میوه‌ها باید در شرایط سردخانه نگهداری شوند و برخی محصولات خشک مانند گندم، جو و ذرت نیاز به سردخانه ندارد، اما فضای انباری مناسب از نظر دما و تهویه نیاز دارند و همانطور که اشاره کردم در مراحل نگهداری سازمان نقشی ندارد مگر در مواقعی که قرار است محصولی صادر شود، که سازمان ورود می‌کند و در صورت لزوم از طریق شرکت‌های دارای مجوز اقدام به ضدعفونی می‌شود، ولی مستقیم نقشی در نگهداری محصول بر عهده سازمان نیست.
در حقیقت در حوزه تولید، شرایط در مراحل کاشت تا برداشت متفاوت است نسبت به شرایط بعد از تولید، ولی در هر زمانی که متوجه آفت قرنطینه‌ای شویم، طبق قانون مجوز معدوم کردن کالا را هم داریم.
میزان: موضوع آموزش در میزان اثربخشی اقدامات و فعالیت‌های سازمان و همینطور کاهش هزینه‌ها در این حوزه اهمیت زیادی دارد، نگاه و برنامه‌های سازمان به این مقوله چگونه است و چه جایگاهی دارد؟
چنگلوایی:من فکر می‌کنم زمانی ما میتوانیم به مرز ایده‌آل و شرایط مطلوب دست پیدا کنیم که یک برنامه آموزشی مستمر و به روز داشته باشیم و یکی از اهداف اصلی و رویکرد‌های مهم سازمان، موضوع آموزش است بویژه در زمینه خطرات استفاده نامناسب و بی‌رویه سموم کشاورزی و مدیریت آفت‌کش‌هاست.
آموزش‌هایی که سازمان انجام می‌دهد در قالب‌های مختلف و با محتوای متنوع و متناسب با جامعه هدف برگزار می‌شود؛ به عنوان مثال استفاده از ظرفیت رسانه‌ها بویژه رادیو و تلویزیون، ابلاغ دستورالعمل‌های فنی و اطلاع‌رسانی و آموزش از طریق سایت سازمان، تهیه کلیپ‌ها و ویدیو‌های آموزشی، اجرای طرح‌های الگویی و پایلوتی، به معرفی انواع روش‌های مبارزه و مقابله با آفات و بیماری‌ها، زمان مناسب و بهترین روش مبارزه می‌پردازد.
جامعه هدف آموزشی ما هم کشاورزان و تولیدکنندگان هستند و هم کارشناسان و مدیران و با توجه به جامعه هدف، محتوا و روش آموزش انتخاب و اجرا می‌شود. در کنار این اقدامات ارتقاء سطح محققان و تولیدکنندگان دانش بیولوژیک نیز در دستور کار سازمان قرار دارد.
میزان: پیش‌بینی سازمان انجام داده بود در خصوص افزایش جمعیت دسته‌های ملخ صحرایی که در بهمن‌ماه در استان‌های جنوبی و غربی کشور فرود خواهند آمد و اخباری در زمینه همکاری‌های بین المللی برای مقابله با آن منتشر شد، نتایج این جلسات چگونه بوده است و آمادگی کشور برای مقابله با ملخ‌صحرایی در چه وضعیتی است؟
چنگلوایی: سازمان نسبت به ورود آفت ملخ صحرایی به کشور نگرانی دارد و با توجه به بارندگی‌های خوب امسال که در منطقه شاخ آفریقا، عربستان و هندوستان داشتیم، پیش‌بینی افزایش جمعیت این آفت را داریم و احتمالا نیاز به مبارزه‌ای در سطح یک میلیون هکتار را خواهیم داشت که نسبت به سال گذشته، سطح بیشتری خواهد بود.
در همین راستا نیاز به رصد مستمر و منظم وضعیت مهاجرت و تعداد و جمعیت دسته‌های ملخ در حال انجام است و از ابتدای سال تا امروز حدود ۱۸ میلیون هکتار رصد میدانی در مناطق مختلف دشت، کوهپایه، دریا‌ها توسط همکاران ما انجام شده است.
همانطور که اطلاع دارید این آفت فقط برای محصولات کشاورزی خسارت ایجاد نمی‌کند، بلکه پوشش گیاهی غیر زراعی را هم مورد حمله قرار می‌دهد و نیاز است همه ۱۶۵ میلیون هکتار، پوشش داده شود.
همانطور که اشاره کردم امسال با توجه به بارندگی خوبی که در منطقه داشتیم، پیش بینی می‌شود زاد و ولد خوبی را در دسته‌های این ملخ داریم و مرکز پژوهش‌های مجلس و حوزه مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری نیز در گزارشی هشدار‌ها و برنامه‌های ما را تایید کرده است و با توجه به این عزم عمومی برای پیشگیری و مقابله با آفت ملخ صحرایی، امیدواریم اعتبارات لازم تامین شود.
امسال با توجه به حذف ارز ترجیحی برای واردات و خرید سموم و نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های تامین و تهیه سموم تا ۵ برابر شده است و با توجه به این افزایش قیمت، میزان اعتبار لازم برای مبارزه با ملخ صحرایی نیاز به اعتباری در حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است؛ و این نوید را به کشاورزان کشور می‌دهیم که همانطور در دو سال گذشته خسارتی به کشاورزی کشور وارد نشد، امسال نیز مبارزه موثر و به هنگامی را داشته باشیم.
در همین راستا سازمان تعاملات بین المللی خوبی را انجام داده است و کمک‌ها و همکاری‌های خوبی با کشور هندوستان برای تامین ۲۰ تُن سم انجام شد و قرار است ۲۰ تُن سم دیگر هم کمک شود، حدود ۵۸ تُن سم از کشور چین در هفته‌های آینده دریافت می‌کنیم و همینطور ۱۰ تُن سم از طرف فائو کمک شده است که در بندرعباس است، البته این مقدار کمک‌ها با توجه به حجم پیش‌بینی شده برای مبارزه، مقدار قابل توجهی نیست و نیاز بیشتری وجود دارد.
البته من باز تاکید می‌کنم سازمان حفظ نباتات این اطمینان را به کشاورزان عزیز می‌دهد که نگران این آفت نباشند، همانطور که می‌دانید ملخ صحرایی جز آفات عمومی است و مبارزه با آفات عمومی بر عهده دولت است، بنابراین سازمان مانند سال‌های قبل، تمام تلاش خود را برای انجام وظیفه‌اش در این راستا خواهد کرد و ان‌شاءالله با تامین به موقع اعتبارات، مشکلی وتهدیدی برای کشاورزان و تولیدات کشاورزی ایجاد نخواهد شد.
میزان: یکی از راه‌های مقابله و پیشگیری از بیماری و آفت در گیاهان، استفاده از بذر‌های سالم و در مرحله بالاتر بذر‌های مقاوم است، این موضوع چقدر در کشاورزی ما مورد توجه قرار گرفته است؟
چنگلوایی: تولید بذر مقاوم یکی از راه‌های کنترل آفات بویژه بیماری‌های ویروسی در بین نباتات است و معرفی ارقام جدید مقاوم در برابر این بیماری هاست، تولید رقم مقاوم با بیماری در حوزه فعالیت سازمان تحقیقات است، و یا اینکه این ارقام بصورت وارداتی تأمین می‌شوند.
از طرفی تولید یک رقم جدید که داری خصوصیاتی مانند عملکرد بالا، مقاومت بالا و متحمل به خشکی یا شوری باشد نیاز به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان دارد و کار کوتاه‌مدتی نیست، در مورد سلامت بذر، چیزی که در حوزه وظایف سازمان است ضدعفونی بذر قبل از کاشت است که سازمان موظف است سموم مورد نیاز را تأمین کند و تا جایی که امکان‌پذیر است بذور مورد استفاده در حوزه کشاورزی را قبل از کاشت، ضد عفونی کنیم.
میزان: بخشی از عملیات مبارزه با بیماری‌ها و آفت‌ها بر عهده کشاورزان است و خودشان باید سموم و تجهیزات لازم را تهیه کنند، با توجه به افزایش هزینه‌های مبارزه و پیشگیری، آیا وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات، حمایتی از کشاورزان انجام داده است؟
چنگلوایی:از ۲۲ فروردین که ارز ترجیحی برای واردات سموم برداشته شد، هزینه واردات سم با جهش قیمت روبرو شد و افزایش چند برابری پیدا کرد و به هر نسبتی که نرخ ارز نیمایی افزایش پیدا کرد، به همان نسبت، قیمت سموم هم افزایش چند برابری را تجربه کرد.
به‌طور متوسط قیمت آفت‌کش‌ها نسبت به سال گذشته پنج برابر شده است و این افزایش قیمت امکان استفاده برخی از سموم را به دلیل مشکلات نقدینگی به کشاورز نمی‌دهد. در همین راستا وزارت جهاد کشاورزی با طرح کشاورز کارت، بخشی از مشکلات مربوط به هزینه‌های تامین نهاده‌های کشاورزی را تعدیل و کاهش داد، که در این طرح تا سقف ۲۰ میلیون تومان تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد به کشاورزان پرداخت می‌شود تا بتوانند سموم و آفت کش‌های مورد نیاز خود را تأمین کنند؛ و البته با توجه به افزایش نرخ کود و سموم شیمیایی نیاز است در زمینه قیمت‌گذاری، تجدید نظری حاصل شود.
میزان: در صحبت‌هایتان به اقدامات مختلف سازمان در مبارزه با گسترش عوامل زیان‌رسان مانند آفت ملخ صحرایی اشاره کردید، بجز این اقدامات و مبارزات موسمی و مقطعی، فعالیت‌های مستمر سازمان در طول سال در این زمینه چگونه است؟
چنگلوایی: اقدامات سازمان مقطعی و محدود به بازه‌های زمانی خاص نیست، همانطور که اشاره شد در بحث قرینطه و کنترل بیماری‌ها، به صورت مستمر در حال انجام است و همینطور رصد و بررسی وضعیت داخلی کشور توسط شبکه‌های سازمان در راستای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و آفات بومی در تمام مدت سال در حال انجام است و در صورت مشاهده لکه آفت و بیماری، اقدامات لازم برای کانون‌کوبی انجام می‌شود؛ بحث آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی نیز از جمله فعالیت‌های همیشگی سازمان در طول سال است.
سال گذشته ۵۷۰ هزار هکتار با بیماری زنگ زر در گندم و یا ۹۷۰ هکتار با سایر بیماری‌های گندم و ۲ میلیون و ۲۰۰ هزارهکتار با بیماری سِن غلات مبارزه شد و ۴۱۵ هزار هکتار با ملخ صحرایی مبارزه شد که قاعدتاً در صورت عدم اجرای این مبارزات یا اجرای ناقص خسارات هنگفتی را به کشاورزی کشور وارد می‌کرد.
همانطور که در ابتدا اشاره کردم اگر این ارزیابی‌های فنی و مبارزات در مراحل مختلف صورت نگیرد هم در محصولات زراعی و هم باغی، بخش بسیار حجیمی از تولیدات را از دست خواهیم داد و این موید و مبین نقش سازمان حفظ نباتات است. به عنوان مثال در سال گذشته اگر مبارزه موثر با آفت ملخ در زمان مناسب انجام نمی‌شد فقط در یک محصول مانند گندم روزانه ۱۱.۵ میلیارد تومان خسارت وارد کند و یا بیماری زنگ می‌توانست تا مبلغ هزار و پانصد میلیارد تومان و یا ۶۰۰ هزار تُن گندم آسیب و خسارت وارد کند و یا بیماری سِن اگر مبارزه موثر را نداشتیم حداقل ۴.۵ میلیون تُن گندم سِن‌زده داشتیم و با توجه به اینکه ما تقریبا ۶۰۰ نوع عامل زیان‌رسان داریم و بیش از ۱۸۰ نوع محصول کشاورزی، این کار هم از اهمیت و حساسیت ویژه برخوردار است و هم سختی بالایی دارد.
با توجه به اینکه پیوند محکمی بین امنیت غذایی و سازمان حفظ نباتات وجود دارد و نیاز است به این حوزه توجه و اهمیت کافی بشود و در صورت بی‌توجهی به این حوزه امکان از دست دادن ۴۰ میلیون تُن از ۱۰۶ میلیون تُن محصول کشاورزی تولید شده در کشور را از دست بدهیم که ارزش ریالی بسیار بالایی را دارد و این به معنای فعالیت مستمر همکاران ما در تمام طول سال است.
میزان: شیوع کرونا چه تاثیری در عملیاتهای قرنطینه‌ای که توسط سازمان انجام می‌شود داشته است؟
چنگلوایی: در شرایط کرونا، علی‌رغم همه محدودیت‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، همکاران ما با افزایش ساعات کاری در ایستگاه‌های قرنطینه سعی کردند تا حافظ امنیت غذایی و سلامت غذایی جامعه باشند، همینطور ایجاد مراکز جدید در برخی مناطق و سامانه‌ای کردن صدور گواهی‌ها در حوزه صادرات، واردات و ترانزیت همینطور دریافت و راستی‌آزمایی برخی از گواهینامه‌ها به صورت غیرحضوری و جایگزین شدن آن بجای ارسال فیزیکی از جمله اقدامات سازمان در شرایط شیوع کرونا بود، در حقیقت علی رغم مشکلات هم تعداد عملیات قرنطینه‌ای و هم سطح عملیات‌ها افزایش داشته است نیست به سال‌های گذشته شاهد بودیم.
- ملیحه شفیعی - در دنیای امروز قدرت اقتصادی در تعیین جایگاه بین‌المللی هر کشور نقش پررنگی دارد و اهمیت توان اقتصادی در پیشبرد اهداف سیاسی و قدرت نفوذ در جوامع بین‌المللی امری بدیهی و واضح است؛ یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصادی، بخش کشاورزی و تولیدات کشاورزی است که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم در شاخص توان تولید و رشد اقتصادی تاثیر دارد.
نقش حوزه کشاورزی در تامین مواد غذایی و همینطور تامین و تولید نهاده‌های سایر صنایع نشان دهنده اهمیت این حوزه در حفظ استقلال کشور‌ها و هم چنین توسعه و رشد پایدار اقتصادی است.
البته برای دستیابی به توان اقتصادی و تصاحب بازارهای جهانی، در کنار تولید کافی توجه به کیفیت تولیدات نیز مهم است که در قالب حفظ و مراقبت از گونه‌های بومی گیاهان، تولید محصولات سالم، مبارزه و مقابله با عوامل بیماری‌زا و انواع آفت‌های نباتی و نظارت بر صادرات محصولات با کیفیت کشاورزی برای حفظ و توسعه تجارت بین المللی به آن پرداخته می‌شود.
در حقیقت امنیت غذایی کشور و رشد و توسعه در حوزه کشاورزی ارتباط نزدیکی با میزان تولید و کیفیت تولید محصولات کشاورزی دارد و سازمان حفظ نباتات در این زمینه نقش و مسئولیت اصلی را برای رصد و پایش، جلوگیری و نهایتا مقابله با آفت‌ها و بیماری‌های محصولات کشاورزی بر عهده دارد و بخش قابل توجعی از توفیقات و دستاورد‌های حوزه زراعی و باغبانی متاثر از فعالیت‌های این سازمان است.
تحریریه اقتصادی میزان در همین زمینه و با توجه به اهمیت نقش آن سازمان، با کیخسرو چنگلوایی رئیس سازمان حفظ نباتات به گفت‌وگو نشسته است. متن این گفت‌وگو به قرار زیر است:
میزان: در ابتدا خلاصه‌ای در مورد اهمیت و نقش سازمان و وظایفی که بر عهده سازمان وجود دارد توضیح بفرمایید.
چنگلوایی: حفظ نباتات یک مسئولیت و وظیفه بسیار سنگینی را برعهده دارد و مسئولیت آن حفظ نباتات کشاورزی و گیاهی شامل حوزه جنگل است؛ اگر یک آفت قرنطینه‌ای در منطقه‌ای منتشر شود ما باید وارد عمل شویم تا آفت را کنترل کنیم. در دنیا سالانه رقمی معادل ۵۱۵ میلیارد دلار خسارت ناشی از ناحیه آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز به محصولات کشاورزی وارد می‌شود؛ با توجه به اینکه بیش از ۶۰۰ نوع عامل زیان‌رسان اعم از عوامل بیماری‌زا، حشرات مضر و علف‌های هرز وجود دارد، اگر در کشور ما نیز به موقع در این زمینه مدیریت نشود، این عوامل می‌توانند تا ۴۰ میلیون تُن خسارت که معادل ارزشی آن ۶۰ هزار میلیارد تومان است را به حوزه کشاورزی وارد کنند.
اما حفظ نباتات وظیفه دارد این خسارت را با استفاده از شیوه‌های مختلف به حداقل ممکن برساند و اگر بتوانیم به موقع این عملیات را انجام دهیم و به موقع مدیریت کنیم، حداقل ۳۲ میلیون تُن از ۴۰ میلیون تُن را میتوانیم حفظ کنیم و اجازه وارد شدن خسارت را ندهیم.
اقدامات به موقع مقابله با آفات و بیماری‌های نباتات از واردات ۴۸ هزار میلیارد تومان محصولات کشاورزی جلوگیری می‌کند
در واقع با اقدامات سازمان حدود ۳۲ میلیون تُن به تولیدات کشور اضافه می‌شود که از نظر ریالی این مقدار محصول (با حداقل قیمت) حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان است به این معنا که در صورت وارد شدن خسارت، باید وارداتی به ارزش ۴۸ هزار میلیارد تومان در محصولات کشاورزی داشته باشیم که در شرایط فعلی که مشکلات ارزی و محدودیت‌های تبادلات بین‌المللی وجود دارد نقش خیلی مهمی در بخش ایجاد، استقرار و پایداری امنیت غذایی کشور دارد.
کنترل ۳۰ میلیون تُن محصول کشاورزی در ۱۰۰ واحد قرنطینه مرزی
میزان: فعالیت‌های سازمان برای جلوگیری از این خسارت و یا به تعبیر دیگر انجام وظیفه‌ای که بر عهده دارد در چه محور‌هایی انجام می‌شود؟
چنگلوایی: سازمان این نقش را به چند طریق ایفا می‌کند، یکی بحث پیشگیری است که در قالب‌های مختلف از جمله قرنطینه انجام می‌شود. ما حدود ۱۰۰ واحد قرنطینه در مرز‌های کشور داریم و هر گونه کالایی که منشأ کشاورزی داشته باشد باید توسط کارشناسان سازمان بازدید، نمونه‌برداری و آزمایش انجام شود که از نظر سالم بودن و نبود آفت و بیماری‌هایی که در کشور ما وجود ندارد اطمینان حاصل کنند و اگر با این موارد مواجه شوند بسته به شرایط، یا محموله برگشت داده می‌شود، یا امحاء و یا ضد عفونی می‌شود، که بعد از ضد عفونی مجددا ارزیابی انجام می‌شود و در صورت تایید، مجوز لازم برای ورود به کشور صادر می‌شود.
همکاران ما سالانه رقمی معادل ۳۰ میلیون تُن محصولات کشاورزی را در حوزه واردات، صادرات و ترانزیت، در ایستگاه‌های قرنطینه کنترل می‌کنند و به طور متوسط هر کارشناس ما سالانه ۱۲۰ هزار تُن را مدیریت می‌دهد که نشان‌دهنده حجم و اهمیت کار است.
اقدام دیگری که در بحث پیشگیری انجام شده است ایجاد شبکه‌های مراقبت در سراسر کشور و در استان‌های مختلف است که از طریق این شبکه رصد و پایش آفات و بیماری‌های داخلی انجام می‌شود تا قبل از رسیدن به مرحله گسترش و شیوع، عملیات کانون کوبی انجام شود و مبارزه انجام شود.
بجز پیشگیری، عملیات مبارزه و مقابله با عوامل زیان‌رسان نیز از وظایف سازمان است؛ در حوزه مبارزه هم تلاش بر این است تا از روش‌های غیرشیمیایی و غیرصنعتی و نهایتا از روش‌های شیمیایی استفاده شود و با درنظر گرفتن ملاحظاتی، تلاش می‌شود تا از سموم کم‌خطر استفاده شود.
سالانه بین ۱۷ تا ۲۰ میلیون هکتار مبارزه با عوامل زیان‌رسان داریم که بصورت شیمیایی یا غیرشیمیایی (زراعی، بیولوژیک، مکانیکی و فیزیکی) انجام می‌شود.
اهمیت مبارزه بیولوژیک و استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان
میزان: با توجه به اهمیت مبارزه بیولوژیک و استفاده از سموم و آفت‌کش‌های زیستی و کم خطر برای تولید محصولات سالم‌تر و همینطور حفظ محیط زیست، سازمان چه اقداماتی انجام داده است و چه رویکردی در این زمینه داشته است؟
چنگلوایی: از نظر مدیریت سموم و حفظ سلامت جامعه، تولید محصول سالم و کمک به صادرات محصولات کشاورزی چند اقدام مهم در دستور کار سازمان حفظ نباتات قرار دارد که مدیریت آفت کش‌ها یکی از این اقدامات است، به این معنی که سموم پرخطر حذف شود و خوشبختانه طی سال‌های گذشته نتایج و دستاورد‌های قابل قبولی در این زمینه حاصل شده است به طوریکه سهم ۲۷ درصدی آفت‌های پرخطر در سال ۷۵ به پنج درصد در سال ۹۸ کاهش پیدا کرده است و در این مدت حدود ۱۰ هزار تُن از سموم پرخطر از چرخه مصرف خارج شده و با سموم کم‌خطر و زیستی جایگزین شده‌اند که تاثیر بسیار مثبت و بزرگی در بحث سلامت جامعه و امنیت غذایی داشته است.
همچنین حدود ۱۵۰ آفت کش کم‌خطر در سه سال گذشته جایگزین شده است که این آفت‌کش‌ها علاوه بر کم‌خطر بودن، دوره کارنس (ماندگاری) بالاتر و دوز مصرفی پایین‌تری دارند و می‌توان گفت تقریبا ۱۰۰ قلم سم پرخطر از چرخه خارج شد.
با مدیریتی که در حوزه سم و توسعه بیولوژیک اتفاق افتاده است، سالانه چهار میلیون هکتار از سطح سم‌پاشی شیمیایی کم شد که گام بزرگی در راستای اهداف مدیریت سموم کشاورزی است که البته نیاز به استمرار دارد؛ و لازم است یادآوری کنم در استفاده از مواد بیولوژیکی، بحث سلامت جامعه است.
علاوه بر آن اگر بتوانیم مبارزه مفید و موثری درباره به آفات و بیماری‌های نباتی و سایر عوامل زیان‌رسان داشته باشیم، به همان اندازه که از خسارت جلوگیری می‌شود، به افزایش تولید کمک شده است و همینطور سلامت و کیفیت محصول تولید شده نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
زمانی که از روش‌هایی نوین و بیولوژیک به جای سموم شیمیایی استفاده می‌شود بدون تردید بیشتر مورد پسند و استقبال بازار قرار می‌گیرد و این موضوع در تصاحب و کسب بازارهای بین‌المللی بسیار اثرگذار است؛ با توجه به اینکه دنیا روز به روز (اروپا و اوراسیا) شرایط ورود کالای کشاورزی از کشور‌های دیگر را سخت‌تر می‌کنند بنابراین ما باید محصولات خودمان را با این استاندارد‌ها تطابق دهیم تا بتوانیم این بازار‌ها را حفظ و گسترش دهیم و حضورمان در این بازار‌ها استمرار داشته باشد بنابراین آن چیزی که می‌تواند متضمن پایداری صادرات محصولات کشاورزی باشد تولید محصول گواهی شده یا سالم است که رسیدن و تولید چنین محصولاتی منوط به داشتن حداقل مبارزه شیمیایی و گسترش سایر روش‌ها بویژه بیولوژیک است.
میزان: وضعیت مصرف سموم و آفت‌کش‌ها در کشور ما نسبت به سایر کشور‌ها و جامعه جهانی چگونه است؟
چنگلوایی: ایران، حدود یک درصد سطح زیر کشت دنیا را به خود اختصاص داده است، اما تنها هشت هزارم سم دنیا را مصرف می‌کند که رقم قابل قبولی است و این‌ها طبق آمار رسمی که گمرک و فائو اعلام کردند؛ اینکه گفته می‌شود در کشور بیش از حد از سموم استفاده می‌شود درست نیست و این کاهش مصرف سموم هم بدلیل پیشگیری از شیوع و گسترش افت و بیماری است و هم به دلیل جایگزین کردن روش‌های مقابله و مبارزه دیگر و هم بدلیل الگوی کِشت متفاوت که در کشور ما وجود دارد.
میزان: وضعیت مصرف سموم و آفت‌کش‌ها در کشور ما نسبت به سایر کشور‌ها و جامعه جهانی چگونه است؟
چنگلوایی: ایران، حدود یک درصد سطح زیر کشت دنیا را به خود اختصاص داده است، اما تنها هشت هزارم سم دنیا را مصرف می‌کند که رقم قابل قبولی است و این‌ها طبق آمار رسمی که گمرک و فائو اعلام کردند؛ اینکه گفته می‌شود در کشور بیش از حد از سموم استفاده می‌شود درست نیست و این کاهش مصرف سموم هم بدلیل پیشگیری از شیوع و گسترش افت و بیماری است و هم به دلیل جایگزین کردن روش‌های مقابله و مبارزه دیگر و هم بدلیل الگوی کِشت متفاوت که در کشور ما وجود دارد.
به طور متوسط حدود ۲ کیلو و۹۶۲ گرم در هکتار مصرف جهانی سم است و در کشور ما این مصرف حدود ۲ هزار و ۵۰۰ گرم است. در دنیا به ازای هر کیلوگرم محصولی که تولید می‌شود حدود ۴۴۰ هزارم گرم سم مصرف می‌شود که این رقم در کشور ما حدود ۳۳۰ هزارم گرم است.
در کشور ما در بحث توسعه روش‌های غیرشیمیایی، چند اقدام مهم دیگر هم انجام شده است که یکی در زمینه آموزش است و این برنامه‌های آموزشی هم در تمام سطوح و هم در کل زنجیره تولید و مصرف آفت‌کش‌ها انجام می‌شود و بحث گسترش آموزش به طور جد مورد توجه سازمان قرار دارد.
۴۲ قلم آفت‌کش جدید در کشور تصویب شده است و ۱۲ عامل بیولوژیک در حال تولید است
در کشور ۱۰۲ واحد تولیدی بیولوژیکی و تجهیزات غیرشیمیایی داریم، ۴۲ قلم آفت کش جدید در کشور تصویب شده است و ۱۲ عامل بیولوژیک (ماکروبیولوژیک مانند زنبورها، کنه‌ها، سن و کفشدوزک، باکتری و قارچ) در حال تولید است، و همینطور به افزایش ظرفیت تولید آفت‌کش‌های میکروبی و گیاه پایه کمک شده است؛ مجموعه این اقدامات در زمینه توسعه استفاده از عوامل و تجهیزات بیولوژیکی و مدیریت سموم باعث شد تا سالیانه چهار میلیون هکتار از سطح مبارزه شیمیایی کم شود که بدون تردید در سلامت جامعه موثر و کمک‌کننده است.
میزان: به تولید و توسعه سموم غیرشیمیایی اشاره شد، در این راستا و البته در حوزه‌های دیگر، ارتباط سازمان با شرکت‌های دانش بنیان و استفاده از ظرفیت استارت‌آپ‌ها چگونه است و آیا سازمان برنامه‌ای برای ایجاد همکاری بیشتر با این گونه شرکت‌ها دارد؟
چنگلوایی: حمایت و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از ظرفیت‌های این واحد‌ها همیشه در دستور کار و مورد توجه سازمان بوده است و با توجه به نیاز‌های سازمان، لازم است از ظرفیت‌های خوب این شرکت‌ها و همینطور استارت‌آپ‌ها استفاده شود.
با توجه به اینکه ما با عوامل بیماری‌زا و خسارت‌زای گیاهی سروکار داریم و این عوامل بطور مستمر دچار تغییرات و جهش‌هایی در چرخه حیاتشان می‌شوند و گاهی باعث ایجاد نژاد جدید هم می‌شود، لازم است دانش، روش و مدل مقابله و مبارزه خودمان را به‌روز کنیم و متناسب با شرایط روز، دستورالعمل‌هایی فنی، شیوه‌های مبارزه و کنترل را داشته باشیم؛ بنابراین در این زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان کمک خوبی هستند برای کوتاه‌تر شدن مسیر و تسهیل کار و سازمان از همکاری با اینگونه شرکت‌ها استقبال می‌کند و زمینه همکاری وجود دارد.
یک موافقت نامه با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در همین خصوص ایجاد شده است برای تولید مواد تکنیکال و روش‌هایی جدید مبارزه با آفات مختلف (از جمله ملخ) و همکاری و استفاده از این ظرفیت‌ها برای ایجاد روش‌های موثرتر، عملیاتی‌تر و البته ارزان‌تر بصورت جدی پیگیری می‌شود.
ما در زمینه تولید عوامل بیولوژیک حدود ده شرکت دانش‌بنیان داریم؛ و همیشه اعلام کردیم در زمینه معرفی عوامل بیولوژیک، توسعه عوامل بیولوژیک، تجهیزات بیولوژیک و حتی در زمینه معرفی و ساخت مواد تکنیکال آفت‌کش‌ها، سازمان آمادگی حمایت مالی در قالب پرداخت تسهیلات و حمایت‌های معنوی مانند صدور مجوز را دارد.
تولید محصول گواهی شده، لازمه تصاحب بازارهای بین‌المللی
میزان: به بحث صادرات در صحبت‌هایتان اشاره کردید و اینکه برای تصاحب بازارهای جهانی باید شاخص‌هایی رعایت شود، آیا در حوزه صادرات توانستیم به آن استاندارد‌ها برسیم و از لحاظ محصول سالم و گواهی شده چه وضعیتی داریم؟
چنگلوایی: صادرات محصولات کشاورزی یک امر پویاست و هر چند هدف‌گذاری می‌شود، اما صادرات تحت تاثیر معادلات جهانی هم قرار دارد و عوامل مختلفی می‌تواند در رسیدن به آن هدف تعیین شده کمک و یا مانع ایجاد کند به عنوان مثال مسائل مربوط به تحریم‌ها، محدودیت‌های کرونایی، جابجایی و انتقال ارز، حمل و نقل قوانین بین‌المللی همه در حوزه صادرات از جمله صادرات محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد.
اما ما اگر می‌خواهیم جایگاه‌مان در حوزه صادرات محصولات کشاورزی از این فراتر رود چند اقدام باید انجام دهیم از جمله تولید محصول گواهی شده، رعایت استاندارد‌های مورد نظر و اعلام شده از سوی کشور‌های مقصد صادرات، پایین آوردن هزینه‌های تولید، تسهیل و حذف قوانین و مقررات دست‌وپاگیر، ایجاد مشوق‌های صادراتی بصورت نظام‌مند، هدف‌مند و مستمر و توجه ویژه به بسته‌بندی است که در زمینه بسته‌بندی مشکل جدی وجود دارد به طوریکه بسیاری از محصولات ما بصورت خام و فله‌ای صادر می‌شود و در کشور‌های دیگر بسته‌بندی می‌شود و در نتیجه از دست رفتن سود حاصل از ارزش افزوده است.
حدود ۱۱ محصول باغبانی کشور در رده‌های اول تا هفتم جهانی قرار دارد که نیاز به تبلیغ در بازار جهانی دارند
در کنار این‌ها معرفی ظرفیت‌های که در تولید محصولات کشاورزی وجود دارد، حدود ۱۱ محصول باغبانی ما در رده‌های اول تا هفتم جهانی قرار دارد و نیاز است اطلاع‌رسانی و تبلیغ مناسبی از ظرفیت‌های صادراتی محصولات کشاورزی صورت بگیرد که این موضوع با برگزاری و شرکت در نمایشگاه‌های مختلف قابل دستیابی است.
می‌دانید که کمک به صادرات در واقع کمک به تولید است و زمانی که کشاورز بداند محصول و تولیداتش بازار فروش خوب دارد، مراقبت‌های زراعی بیشتری را لحاظ می‌کند و عملکرد تولید هم بالا می‌رود که در مجموع به اقتصاد کشور هم کمک می‌کند.
میزان: درباره موضوع قاچاق میوه و تاثیری که در انتقال آفت و بیماری‌های نباتی است، سازمان چه اقداماتی می‌تواند انجام بدهد؟
چنگلوایی: در مورد بحث ورود میوه و محصولات کشاورزی به کشور روال قانونی اینگونه است که در ابتدای هر سال، حوزه بازرگانی وزارتخانه با هماهنگی معاونت باغبانی و معاونت زراعت برآوردی از تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور انجام می‌دهند و بر اساس آن لیستی از محصولاتی که نیاز به واردات دارند را تعیین و وزارت صنعت، معدن و تجارت با هماهنگی وزارت جهادکشاورزی مجوز واردات را صادر می‌کند.
محصولات کشاورزی قاچاق می‌توانند ناقل و واردکننده عوامل زیان‌رسان به کشور باشد
به طور کلی چهار قلم میوه گرمسیری شامل موز، آناناس، نارگیل و انبه اجازه واردات دارند و برای سایر میوه‌ها با توجه به نیاز داخل و میزان تولید کشور به صورت موقت و مقطعی مجوز صادر می‌شود بنابراین هر نوع واردات دیگر قاچاق محسوب می‌شود و سازمان حفظ نباتات اقدامات لازم برای قرنطینه کالا‌ها و محصولاتی که فاقد مجوز واردات هستند را انجام نمی‌دهد و بدون انجام مراحل قرنطینه و صدور مجوز توسط همکاران ما، گمرک اجازه ترخیص کالا را نمی‌دهد؛ اگر کالایی بصورت قاچاق وارد کشور شود می‌تواند ناقل و واردکننده عوامل زیان‌رسان به کشور باشد و خسارات جبران ناپذیری را به حوزه کشاورزی وارد نماید که در این خصوص بارها هشدارهای لازم داده شده است.
نقش تقاضا محوری سازمان حفظ نباتات در مراحل بعد از تولید
میزان: آیا سازمان حفظ نباتات در حوزه نگهداری محصولات و رسیدگی و پایش انبار‌ها هم وظیفه‌ای دارد؟
چنگلوایی: وظیفه سازمان برای حفظ نباتات و محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت و برداشت است و در مراحل نگهداری سازمان متولی نیست.
در واقع نگهداری محصولات کشاورزی بعد از تولید و برداشت نیازمند شرایط ویژه‌ای است که بسته به محصول کشاورزی متفاوت است، بعضی از این محصولات مانند میوه‌ها باید در شرایط سردخانه نگهداری شوند و برخی محصولات خشک مانند گندم، جو و ذرت نیاز به سردخانه ندارد، اما فضای انباری مناسب از نظر دما و تهویه نیاز دارند و همانطور که اشاره کردم در مراحل نگهداری سازمان نقشی ندارد مگر در مواقعی که قرار است محصولی صادر شود، که سازمان ورود می‌کند و در صورت لزوم از طریق شرکت‌های دارای مجوز اقدام به ضدعفونی می‌شود، ولی مستقیم نقشی در نگهداری محصول بر عهده سازمان نیست.
بر اساس گزارشات دریافتی در زمینه وجود آفت و بیماری همکاران ما به عنوان ناظر، ضدعفونی و آفت‌زدایی می‌کنند. البته بیشتر محصولات کشاورزی به سرعت وارد بازار مصرف می‌شود و تنها محصولات خشکبار و کالاهای خشک ذخیره می‌شود که بصورت منظم و مستمر مورد بازدید قرار می‌گیرند، اما مسئولیت مستقیم بر عهده صاحبان کالاست و ورود سازمان تقاضا محوری است.
در حقیقت در حوزه تولید، شرایط در مراحل کاشت تا برداشت متفاوت است نسبت به شرایط بعد از تولید، ولی در هر زمانی که متوجه آفت قرنطینه‌ای شویم، طبق قانون مجوز معدوم کردن کالا را هم داریم.
میزان: موضوع آموزش در میزان اثربخشی اقدامات و فعالیت‌های سازمان و همینطور کاهش هزینه‌ها در این حوزه اهمیت زیادی دارد، نگاه و برنامه‌های سازمان به این مقوله چگونه است و چه جایگاهی دارد؟
چنگلوایی:من فکر می‌کنم زمانی ما میتوانیم به مرز ایده‌آل و شرایط مطلوب دست پیدا کنیم که یک برنامه آموزشی مستمر و به روز داشته باشیم و یکی از اهداف اصلی و رویکرد‌های مهم سازمان، موضوع آموزش است بویژه در زمینه خطرات استفاده نامناسب و بی‌رویه سموم کشاورزی و مدیریت آفت‌کش‌هاست.
آموزش‌هایی که سازمان انجام می‌دهد در قالب‌های مختلف و با محتوای متنوع و متناسب با جامعه هدف برگزار می‌شود؛ به عنوان مثال استفاده از ظرفیت رسانه‌ها بویژه رادیو و تلویزیون، ابلاغ دستورالعمل‌های فنی و اطلاع‌رسانی و آموزش از طریق سایت سازمان، تهیه کلیپ‌ها و ویدیو‌های آموزشی، اجرای طرح‌های الگویی و پایلوتی، به معرفی انواع روش‌های مبارزه و مقابله با آفات و بیماری‌ها، زمان مناسب و بهترین روش مبارزه می‌پردازد.
جامعه هدف آموزشی ما هم کشاورزان و تولیدکنندگان هستند و هم کارشناسان و مدیران و با توجه به جامعه هدف، محتوا و روش آموزش انتخاب و اجرا می‌شود. در کنار این اقدامات ارتقاء سطح محققان و تولیدکنندگان دانش بیولوژیک نیز در دستور کار سازمان قرار دارد.
آمادگی سازمان برای مقابله با ملخ صحرایی؛ تلاش برای تامین اعتبار ۲۰۰ میلیارد تومانی
میزان: پیش‌بینی سازمان انجام داده بود در خصوص افزایش جمعیت دسته‌های ملخ صحرایی که در بهمن‌ماه در استان‌های جنوبی و غربی کشور فرود خواهند آمد و اخباری در زمینه همکاری‌های بین المللی برای مقابله با آن منتشر شد، نتایج این جلسات چگونه بوده است و آمادگی کشور برای مقابله با ملخ‌صحرایی در چه وضعیتی است؟
چنگلوایی: سازمان نسبت به ورود آفت ملخ صحرایی به کشور نگرانی دارد و با توجه به بارندگی‌های خوب امسال که در منطقه شاخ آفریقا، عربستان و هندوستان داشتیم، پیش‌بینی افزایش جمعیت این آفت را داریم و احتمالا نیاز به مبارزه‌ای در سطح یک میلیون هکتار را خواهیم داشت که نسبت به سال گذشته، سطح بیشتری خواهد بود.
در همین راستا نیاز به رصد مستمر و منظم وضعیت مهاجرت و تعداد و جمعیت دسته‌های ملخ در حال انجام است و از ابتدای سال تا امروز حدود ۱۸ میلیون هکتار رصد میدانی در مناطق مختلف دشت، کوهپایه، دریا‌ها توسط همکاران ما انجام شده است.
همانطور که اطلاع دارید این آفت فقط برای محصولات کشاورزی خسارت ایجاد نمی‌کند، بلکه پوشش گیاهی غیر زراعی را هم مورد حمله قرار می‌دهد و نیاز است همه ۱۶۵ میلیون هکتار، پوشش داده شود.
خوشبختانه ما تجربه خوبی هم در زمینه شناسایی و هم مبارزه کسب کردند و کنترل مناسب و خوبی را در سال‌های اخیر داشتیم. علاوه بر نیروی انسانی باتجربه و کارآمد، خریداری و تامین تجهیزات نیز انجام شده است که هرچند کافی نیست، ولی در حد توان فعلی ما تجهیزاتی تأمین شده است و تخصیص و تامین حدود ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای این امر مصوب شده است؛ هم سازمان و هم وزیر محترم جهاد کشاورزی در حال پیگیری هستیم تا اعتبارات بیشتری که برای این مبارزه لازم است، تامین کنیم و امیدواریم مانند سنوات قبل با همکاری خوب سازمان برنامه و بودجه و سازمان مدیریت بحران کشور و همینطور استانداری‌ها مختلف در سراسر کشور، بتوانیم اعتبار لازم و کافی برای مبارزه و مقابله این آفت بدست بیاوریم.
همانطور که اشاره کردم امسال با توجه به بارندگی خوبی که در منطقه داشتیم، پیش بینی می‌شود زاد و ولد خوبی را در دسته‌های این ملخ داریم و مرکز پژوهش‌های مجلس و حوزه مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری نیز در گزارشی هشدار‌ها و برنامه‌های ما را تایید کرده است و با توجه به این عزم عمومی برای پیشگیری و مقابله با آفت ملخ صحرایی، امیدواریم اعتبارات لازم تامین شود.
امسال با توجه به حذف ارز ترجیحی برای واردات و خرید سموم و نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های تامین و تهیه سموم تا ۵ برابر شده است و با توجه به این افزایش قیمت، میزان اعتبار لازم برای مبارزه با ملخ صحرایی نیاز به اعتباری در حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است؛ و این نوید را به کشاورزان کشور می‌دهیم که همانطور در دو سال گذشته خسارتی به کشاورزی کشور وارد نشد، امسال نیز مبارزه موثر و به هنگامی را داشته باشیم.
ضرورت همکاری بین‌المللی در مقابله با ملخ صحرایی
میزان: و در مورد همکاری‌های بین المللی که در این زمینه انجام شده است چطور؟
چنگلوایی: با توجه به اینکه این آفت بسیاری از کشور‌های منطقه را درگیر می‌کند و ملخ صحرایی بالدار روزانه ۱۵۰ تا ۴۰۰ کیلومتر می‌تواند جابجا شود و اگر باد قوی و شدیدی در مسیر حرکت ملخ صحرایی بوزد، ممکن است تا مسافت ۲ هزار کیلومتر هم جابه‌جا شود بنابراین تبادلات بین المللی با کشور‌های همسایه که مورد تهدید حمله این آفت هستند تاثیر زیادی در مبارزه و کاهش خسارات خواهد داشت و این همکاری به نفع تمامی این کشورهاست.
چنگلوایی: با توجه به اینکه این آفت بسیاری از کشور‌های منطقه را درگیر می‌کند و ملخ صحرایی بالدار روزانه ۱۵۰ تا ۴۰۰ کیلومتر می‌تواند جابجا شود و اگر باد قوی و شدیدی در مسیر حرکت ملخ صحرایی بوزد، ممکن است تا مسافت ۲ هزار کیلومتر هم جابه‌جا شود بنابراین تبادلات بین المللی با کشور‌های همسایه که مورد تهدید حمله این آفت هستند تاثیر زیادی در مبارزه و کاهش خسارات خواهد داشت و این همکاری به نفع تمامی این کشورهاست.
در همین راستا سازمان تعاملات بین المللی خوبی را انجام داده است و کمک‌ها و همکاری‌های خوبی با کشور هندوستان برای تامین ۲۰ تُن سم انجام شد و قرار است ۲۰ تُن سم دیگر هم کمک شود، حدود ۵۸ تُن سم از کشور چین در هفته‌های آینده دریافت می‌کنیم و همینطور ۱۰ تُن سم از طرف فائو کمک شده است که در بندرعباس است، البته این مقدار کمک‌ها با توجه به حجم پیش‌بینی شده برای مبارزه، مقدار قابل توجهی نیست و نیاز بیشتری وجود دارد.
- بیشتر بخوانید:
- توافق ایران و ترکیه برای مبارزه مشترک با آفت ملخ صحرایی
شروع حمله این آفت از سمت سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و بخش‌هایی از خوزستان است و اگر بتوانیم از آن‌جا کنترل و در مرز‌ها مبارزه را داشته باشیم و اجازه گسترش را ندهیم، قاعدتاً زراعت، باغبانی، مراتع و جنگل‌ها را مصون کردیم، بنابراین کانون کوبی و مبارزه قاطع در مبادی ورودی از اهمیت زیادی برخوردار است.
ملخ صحرایی جز آفات عمومی است و مبارزه با آن بر عهده دولت است؛ کشاورزان در این خصوص نگرانی نداشته باشند
البته من باز تاکید می‌کنم سازمان حفظ نباتات این اطمینان را به کشاورزان عزیز می‌دهد که نگران این آفت نباشند، همانطور که می‌دانید ملخ صحرایی جز آفات عمومی است و مبارزه با آفات عمومی بر عهده دولت است، بنابراین سازمان مانند سال‌های قبل، تمام تلاش خود را برای انجام وظیفه‌اش در این راستا خواهد کرد و ان‌شاءالله با تامین به موقع اعتبارات، مشکلی وتهدیدی برای کشاورزان و تولیدات کشاورزی ایجاد نخواهد شد.
میزان: یکی از راه‌های مقابله و پیشگیری از بیماری و آفت در گیاهان، استفاده از بذر‌های سالم و در مرحله بالاتر بذر‌های مقاوم است، این موضوع چقدر در کشاورزی ما مورد توجه قرار گرفته است؟
چنگلوایی: تولید بذر مقاوم یکی از راه‌های کنترل آفات بویژه بیماری‌های ویروسی در بین نباتات است و معرفی ارقام جدید مقاوم در برابر این بیماری هاست، تولید رقم مقاوم با بیماری در حوزه فعالیت سازمان تحقیقات است، و یا اینکه این ارقام بصورت وارداتی تأمین می‌شوند.
از طرفی تولید یک رقم جدید که داری خصوصیاتی مانند عملکرد بالا، مقاومت بالا و متحمل به خشکی یا شوری باشد نیاز به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان دارد و کار کوتاه‌مدتی نیست، در مورد سلامت بذر، چیزی که در حوزه وظایف سازمان است ضدعفونی بذر قبل از کاشت است که سازمان موظف است سموم مورد نیاز را تأمین کند و تا جایی که امکان‌پذیر است بذور مورد استفاده در حوزه کشاورزی را قبل از کاشت، ضد عفونی کنیم.
میزان: بخشی از عملیات مبارزه با بیماری‌ها و آفت‌ها بر عهده کشاورزان است و خودشان باید سموم و تجهیزات لازم را تهیه کنند، با توجه به افزایش هزینه‌های مبارزه و پیشگیری، آیا وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات، حمایتی از کشاورزان انجام داده است؟
چنگلوایی:از ۲۲ فروردین که ارز ترجیحی برای واردات سموم برداشته شد، هزینه واردات سم با جهش قیمت روبرو شد و افزایش چند برابری پیدا کرد و به هر نسبتی که نرخ ارز نیمایی افزایش پیدا کرد، به همان نسبت، قیمت سموم هم افزایش چند برابری را تجربه کرد.
به‌طور متوسط قیمت آفت‌کش‌ها نسبت به سال گذشته پنج برابر شده است و این افزایش قیمت امکان استفاده برخی از سموم را به دلیل مشکلات نقدینگی به کشاورز نمی‌دهد. در همین راستا وزارت جهاد کشاورزی با طرح کشاورز کارت، بخشی از مشکلات مربوط به هزینه‌های تامین نهاده‌های کشاورزی را تعدیل و کاهش داد، که در این طرح تا سقف ۲۰ میلیون تومان تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد به کشاورزان پرداخت می‌شود تا بتوانند سموم و آفت کش‌های مورد نیاز خود را تأمین کنند؛ و البته با توجه به افزایش نرخ کود و سموم شیمیایی نیاز است در زمینه قیمت‌گذاری، تجدید نظری حاصل شود.
فعالیت‌های مستمر سازمان در کنار اقدامات موسمی و مقطعی
میزان: در صحبت‌هایتان به اقدامات مختلف سازمان در مبارزه با گسترش عوامل زیان‌رسان مانند آفت ملخ صحرایی اشاره کردید، بجز این اقدامات و مبارزات موسمی و مقطعی، فعالیت‌های مستمر سازمان در طول سال در این زمینه چگونه است؟
چنگلوایی: اقدامات سازمان مقطعی و محدود به بازه‌های زمانی خاص نیست، همانطور که اشاره شد در بحث قرینطه و کنترل بیماری‌ها، به صورت مستمر در حال انجام است و همینطور رصد و بررسی وضعیت داخلی کشور توسط شبکه‌های سازمان در راستای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و آفات بومی در تمام مدت سال در حال انجام است و در صورت مشاهده لکه آفت و بیماری، اقدامات لازم برای کانون‌کوبی انجام می‌شود؛ بحث آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی نیز از جمله فعالیت‌های همیشگی سازمان در طول سال است.
سال گذشته ۵۷۰ هزار هکتار با بیماری زنگ زر در گندم و یا ۹۷۰ هکتار با سایر بیماری‌های گندم و ۲ میلیون و ۲۰۰ هزارهکتار با بیماری سِن غلات مبارزه شد و ۴۱۵ هزار هکتار با ملخ صحرایی مبارزه شد که قاعدتاً در صورت عدم اجرای این مبارزات یا اجرای ناقص خسارات هنگفتی را به کشاورزی کشور وارد می‌کرد.
همانطور که در ابتدا اشاره کردم اگر این ارزیابی‌های فنی و مبارزات در مراحل مختلف صورت نگیرد هم در محصولات زراعی و هم باغی، بخش بسیار حجیمی از تولیدات را از دست خواهیم داد و این موید و مبین نقش سازمان حفظ نباتات است. به عنوان مثال در سال گذشته اگر مبارزه موثر با آفت ملخ در زمان مناسب انجام نمی‌شد فقط در یک محصول مانند گندم روزانه ۱۱.۵ میلیارد تومان خسارت وارد کند و یا بیماری زنگ می‌توانست تا مبلغ هزار و پانصد میلیارد تومان و یا ۶۰۰ هزار تُن گندم آسیب و خسارت وارد کند و یا بیماری سِن اگر مبارزه موثر را نداشتیم حداقل ۴.۵ میلیون تُن گندم سِن‌زده داشتیم و با توجه به اینکه ما تقریبا ۶۰۰ نوع عامل زیان‌رسان داریم و بیش از ۱۸۰ نوع محصول کشاورزی، این کار هم از اهمیت و حساسیت ویژه برخوردار است و هم سختی بالایی دارد.
با توجه به اینکه پیوند محکمی بین امنیت غذایی و سازمان حفظ نباتات وجود دارد و نیاز است به این حوزه توجه و اهمیت کافی بشود و در صورت بی‌توجهی به این حوزه امکان از دست دادن ۴۰ میلیون تُن از ۱۰۶ میلیون تُن محصول کشاورزی تولید شده در کشور را از دست بدهیم که ارزش ریالی بسیار بالایی را دارد و این به معنای فعالیت مستمر همکاران ما در تمام طول سال است.
میزان: شیوع کرونا چه تاثیری در عملیاتهای قرنطینه‌ای که توسط سازمان انجام می‌شود داشته است؟
چنگلوایی: در شرایط کرونا، علی‌رغم همه محدودیت‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، همکاران ما با افزایش ساعات کاری در ایستگاه‌های قرنطینه سعی کردند تا حافظ امنیت غذایی و سلامت غذایی جامعه باشند، همینطور ایجاد مراکز جدید در برخی مناطق و سامانه‌ای کردن صدور گواهی‌ها در حوزه صادرات، واردات و ترانزیت همینطور دریافت و راستی‌آزمایی برخی از گواهینامه‌ها به صورت غیرحضوری و جایگزین شدن آن بجای ارسال فیزیکی از جمله اقدامات سازمان در شرایط شیوع کرونا بود، در حقیقت علی رغم مشکلات هم تعداد عملیات قرنطینه‌ای و هم سطح عملیات‌ها افزایش داشته است نیست به سال‌های گذشته شاهد بودیم.
- بیشتر بخوانید:
- ایجاد پلمپ قرنطینه‌ای گیاهان صادراتی در استان‌های مبدا
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *