سهم اندک دهه شصتی‌ها در طرح‌های تسهیلی ازدواج

_ فارس نوشت: «تجرد قطعی» واژه‌ایست که در سال‌های اخیر در بحث‌های حول محور جمعیت و خانواده زیاد می‌شنویم. در ادبیات جامعه‌شناسی و جمعیت به کسانی گفته می‌شود که بدون تجربه هیج ازدواجی به ۴۰ سالگی برسند و پیش‌بینی می‌شود این افراد دیگر شانس ازدواج نخواهند داشت. آمار‌ها نشان می‌دهد بعد از دهه شصت نرخ موالید و تعداد فرزند در هر خانواده به دلایل متعددی از جمله فرهنگی و سیاسی به شدت کاهش یافته‌است. این در حالیست که دهه شصتی‌ها هم دوران تحصیلی سختی را پشت سر گذاشته‌اند و هم پشت کنکور زیاد ماندند و مهم‌تر از همه این‌ها در ازدواج ناکامی‌های زیادی داشتند. به طوری که آمار‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر ۲.۵ میلیون دختر و پسر دهه شصتی در بازه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال مجرد هستند و اگر فکری به حالشان نشود در آستانه تجرد قطعی قرار می‌گیرند.

 

چندوقت پیش نیز گله یک دختر تحصیلکرده ۴۰ ساله در یک ویدئو در فضای مجازی دست به دست چرخید و حسابی دیده شد. ویدئویی که در آن یک دختر حدودا ۴۰ ساله که از کار و تحصیل خوبی برخوردار بود نسبت به تجردش در این سن گله داشت تا دوباره بحث تجرد متولدین دهه شصت بر سر زبان‌ها بیفتد.

 

مجلس شورای اسلامی نیز چندوقت پیش از تسهیلات تازه برای تشویق به ازدواج و پایین آوردن سن ازدواج صحبت کرد. در این طرح آمده‌است وام ازدواج به ۷۰ میلیون افزایش پیدا می‌کند و اگر پسران زیر ۲۵ سال و دختران زیر ۲۳ سال بودند. از وام ۱۰۰ میلیونی بهره خواهند برد. طرحی تسهیلی که بازهم فایده‌ای برای دهه شصتی‌ها نداشت و عده‌ای برایش آسیب‌هایی نیز مطرح کردند.

 

«فاطمه ابراهیمی» فعال حوزه واسطه‌گری ازدواج و عضو نهاد رهبری دانشگاه شهید بهشتی در این باره صحبت کرد.

 

خانم ابراهیمی معتقد است با اینکه هدف از این مصوبه این بوده که به ازدواج جوان‌ها کمک شود و نرخ ازدواج پایین بیاید همچنان در آن مشکلی وجود دارد که اشتباه مسائل ازدواج دهه شصتی‌ها را تکرار می‌کند. اشتباهی که منجر به مجرد ماندن دختران دهه شصتی زیادی شد: «در مصوبه اخیر هدف این بوده که با با این کار جوان‌ها را به ازدواج تشویق کنند. ولی یکسری مشکلاتی وجود دارد که اتفاقا این مشکلات در جامعه ما پررنگ‌تر است. به طور مثال ما همینجوری هم پسرهایمان تمایل دارند با دختر‌های خیلی کم‌سن‌تر از خودشان ازدواج کنند. همین الان همگی شاهد هستیم که این تمایل چه بلایی سر دختران دهه شصت آورد. پسران دهه شصتی با دختران دهه هفتادی ازدواج کردند و ما با یکسری تجرد اجباری دختران دهه شصت مواجه شدیم. چون در جامعه ما ازدواجی خوب به حساب می‌آید که دختر چندین سال از پسر کوچکتر باشد!»

 

از آنجایی که هرکدام از زوجینی که زیر سن مشخص شده باشند می‌توانند وام بیشتری دریافت کنند اغلب پسران در سنین بیشتر از سن ۲۵‌سال باز تمایل به ازدواج با دختران زیر ۲۳ سال دارند. موضوعی که خانم ابراهیمی معتقد است باید چاره‌ای برایش داشت: «اگر این وام صدمیلیونی فقط به کسانی داده شود که هم سن آقا پسر زیر ۲۵ سال و هم دخترخانم زیر ۲۳ سال باشد مشکلی وجود نداشت. چون طبیعی بود. مثلا طبیعی‌ست که یک پسر ۲۵ ساله با یک دختر ۲۳ ساله ازدواج کند. این طرح هم اینجا جواب می‌دهد. ولی طبق چیزی که من شنیده‌ام اگر پسر ۲۸‌ساله‌ای با دختر زیر ۲۳ سال ازدواج کند هم این وام را شامل می‌شود. اینطوری که خود پسر ۷۰ میلیون را می‌گیرد. اما دختر خانم به خاطر زیر ۲۳ سال بودن  ۱۰۰ میلیون می‌گیرد. با اینکار انگیزه‌ایست که پسران در هر سنی سراغ  دختر‌های زیر ۲۳ ساله بروند. دقیقا بلایی که سر دختران دهه شصتی آمد. پسر متولد ۶۵ تمایلی به دختر ۶۹ نداشت و ترجیح می‌داد با دختر ۷۲‌ی ازدواج کند. همه این‌ها باعث می‌شود یکباره دختری که سنش بیشتر از ۲۳ سال است شانس ازدواج کمتری پیدا کند.»

 

به گفته خانم ابراهیمی اعضای کمیسیون تلفیق باید در نظر بگیرند که ممکن است تصور آن‌ها هنگام تصویب قانون با چیزی که رخ می‌دهد یکی نباشد: «استدلال اعضای تصویب کننده این است که این وام به طور مثال برای شخص دختر است و چه ۷۰ میلیون و چه ۱۰۰ میلیون این وام را می‌گیرند و با آن جهیزیه می‌گیرند. برای پسر چه تفاوتی می‌کند که دختر چقدر پول می‌گیرد؟ ولی باید گفت که بله فرق می‌کند. الان بسیاری از دختر‌های ما، چون خانواده بالاخره از یک طریقی دغدغه جهیزیه را برطرف می‌کنند، مبلغ این وام را به پسر می‌دهند تا کنار وام مسکن همان اول زندگی یک خانه بخرد. یا حتی پسر‌هایی هستند که می‌گویند شما وام ازدواج را بده در عوض جهیزیه ساده‌تری بیاور و خیلی از پسر‌ها روی این وام حساب باز می‌کنند. پس ما نمی‌توانیم به قطعیت بگوییم که وام ازدواج دختران فقط برای خودشان است و برای پسران مهم نیست. البته ممکن است دچار بروز یکسری مشکلات فرهنگی هم شود. به طور مثال همه خانواده‌ها در کشور دچار سطرح فرهنگی بالایی نیستند. ممکن است، چون این وام به دختران کم‌سن‌تر تعلق می‌گیرد دختران را تحت فشار ازدواج اجباری قرار دهند فشار هم حتما این نیست که دخترت را به زور سر سفره عقد بنشانی یا او را برای ازدواج کتک بزنی. همین که شما او را از نظر روانی و کلامی تحت فشار قرار دهید و مدام به او بگویید که بدو، دارد دیر می‌شود. اگر بیشتر از این ازدواجت به تاخیر بیفتد ما نمی‌توانیم هزینه ازدواج تو را بدهیم هم مساله است که باید برای این موضوع هم فکر شود. باید بدانید اصلا مشکل ازدواج ما این بازه سنی نیست.»

 

خانم ابراهیمی معتقد است ازدواج دختران و پسران زیر ۲۳ و ۲۵ مشکل اصلی ازدواج در جامعه امروز نیست و متاسفانه یکی از مشکلات مهم سال‌های اخیر که ازدواج دهه شصتی‌ها و تجرد قطعی آنهاست اصلا در سیاست‌های کمک کننده به ازدواج در نظر گرفته نمی‌شود: «ما دوست داریم در کشور به ازدواج جوانان کمک کنیم. اما دست روی نقطه‌ای گذاشته‌ایم که مشکل اصلی ازدواج جوانان ما نیست. اصلا مشکل ما ازدواج دختران زیر ۲۳ سال نیست. یک زمانی هست شما در جامعه‌ای زندگی می‌کنید که دختران زیر ۲۳ سال شما اصلا دوست ندارند ازدواج کنند. خب شما برای آن‌ها این طرح تشویقی را می‌گذارید. حداقل چیزی که من با تجربه محدودم دارم می‌بینم که دختران زیر ۲۳ سال در کشور ما بی میل به ازدواج نیستند. باقی سنین پسر‌ها هم گرایش به ازدواج با این دختر‌ها را دارند. پس اصلا این سن مشکل نیست. ما مشکل ازدواج پسر‌های کم‌سن را داریم. چون پسر‌های کم‌سن به دلیل نداشتن، شغل و مسکن و سربازی نمی‌توانند ازدواج کنند. این پسر‌ها با ۲۰ یا ۳۰ میلیون پول اضافه هم مشکلشان حل نمی‌شود برای حل این مشکل هم باید به فکر راهکاری چندجانبه بود و صرفا با بالا بردن مبلغ وام مشکلی حل نمی‌شود.»

 

دختران دهه شصتی به گفته این فعال حوزه خانواده و ازدواج بیشترین آسیب را دیده‌اند و همچنان جایی در تصمیمات مسوولان ندارند. خانم ابراهیمی می‌گوید مسوولین خودشان را جای دختران دهه شصتی قرار دهند تا متوجه تاثیر تصمیماتشان شوند: «نکته خیلی مهم‌تر درباره تصویب چنین طرحی این است که لحظه‌ای خودتان را جای دختران دهه شصتی بگذارید. ما در حال حاضر ۱.۲ میلیون دختر دهه شصتی مجرد داریم. دختر دهه شصتی مجرد الان به خودش می‌گوید که خب همینطوری که بچه‌های دهه هفتادی و بعد از آن دهه هشتادی در حال ازدواج هستند. این همه هم که قرار است به آن‌ها تسهیلات بدهند. پس ما انگاری فقط بهر تماشای جهان آمده‌ایم. البته در حال حاضر مشکل ازدواج دختران و پسران دهه شصتی ما لزوما مالی نیست. چه بسا به خاطر جو تحصیل و کار برای بچه‌های دهه شصت خیلی هایشان در حال حاضر از نظر مالی، تحصیلی و شغلی در جایگاه‌های بسیار خوبی هستند، اما این دلیل نمی‌شود که بحران ازدواج پسران و به خصوص دختران دهه شصت را نادیده بگیریم. متاسفانه این مشکل اصلا در فکر و نظر مسوولین مرتبط با تسهیلات ازدواج نیست؛ لذا نباید هر تسهیلاتی که برای ازدواج برای گروهی می‌دهیم موجب ایجاد نا‌امیدی برای گروه‌های دیگر شود. بچه‌های دهه شصت هیچ‌گاه حمایت ازدواج نداشتند. ما برای ازدواج دهه شصتی‌ها هم باید تسهیلات ازدواج مخصوص به خودشان را فراهم کنیم که البته ممکن است این تسهیلات همه‌اش جنبه مالی نداشته باشد.»

 

ایجاد تسهیلات مشخص مخصوص ازدواج دهه شصتی‌ها ایده‌ای است که خانم ابراهیمی روی آن تاکید ویژه‌ای دارد و معتقد است باید روی این ایده خام تا دیرتر نشده فکر و اقدام شود، چون از سال بعد متولدین دهه شصت به ۴۰ سالگی نزدیک می‌شوند: «من نمی‌توانم نظر قطعی بدهم و بگویم چه راهکاری درست است. اما می‌توانم به شکل یک ایده خام بگویم که باید یک تیمی اعم از یکسری از معرف‌ها، مشاوران برجسته، پزشکان متخصص زنان و ژنتیکی را مخصوص دختران و پسران دهه شصت گردآوری کنیم که به صورت رایگان و یا با هزینه اندک به زوج‌های دهه شصتی مشاوره بدهند. این تیم باید آنقدر باید قوی باشد که حس اعتماد محکمی بین آن‌ها و دهه شصتی‌ها شکل بگیرد. تا دیرتر نشده نباید اجازه بدهیم که بچه‌های دهه شصت قربانی یکسری اشتباهات و سیاست‌های فکری غلط جامعه شوند و این نا‌امیدی را با خودشان حمل کنند که ما تا آخر عمر مجرد خواهیم ماند. می‌شود یکسری کار‌های روانشناسی خیلی عمیق درباره باور‌ها و ملاک‌های بچه‌های دهه شصت نسبت به ازدواج انجام داد و با کمک متخصصان نگرانی‌هایشان را در خصوص باروری برطرف کرد. باروری برای دهه شصتی‌ها خیلی مهم است. سیاری از مشکلات دهه شصتی‌ها یکسری باور‌های روانی و فکری و حتی برخی مشکلات پزشکی است. بسیاری از پسر‌های دهه شصتی خیال می‌کنند اگر با دختران دهه شصتی ازدواج کنند، چون بالای سی‌سال هستند در باروری برایشان مشکل به وجود می‌آید. یا عده‌ای خیال می‌کنند شادابی و سرحالی دختران دهه هفتادی بیشتر از دهه شصتی‌هاست. یا اینکه دختران دهه شصتی، چون سن بیشتری دارند لابد توقعات مالی بیشتری هم دارند. پس سراغ دختران متولد دهه شصت نمی‌رویم. بهتر است روی این باور‌های غلط کار شود و یا متخصصان مختلفی در این خصوص وقت جدی بگذارند که در صورت مشکل به راحتی بتوانند به زوج‌ها کمک کنند.»

 

در پایان خانم ابراهیمی مشاور و فعال حوزه خانواده معتقد است سیاست‌های تشویقی ازدواج باید بر اساس ملاک‌های کیفی باشد نه براساس یکسری ملاک‌های کمی مثل سن؛ و باید به طور مثال به جوان‌هایی که می‌خواهند ساده ازدواج کنند تسهیلات ویژه‌ای داده شود. مثل دختر و پسری که مهریه کم انتخاب کرده‌اند و جهیزیه ساده و ایرانی گرفته‌اند و یا فاکتور‌های مشابهی که بتوان به شکل کیفی هم کمک کرد.