ناتو از دریچه واقعیت؛ پیشی گرفتن چالش‌ها از ظرفیت‌ها

– نشست ۲۰۲۱ ناتو بلافاصله پس از نشست سران «گروه ۷» در «کورن وال» انگلیس در «بروکسل»، پایتخت بلژیک، آغاز به کار کرد.

 

این رویداد با حضور روسای جمهور و نخست وزیران ۳۰ کشور به ریاست «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو برگزار می‌شود.

پیمان آتلانتیک شمالی، پیمان نظامی میان دولتی، میان ۳۰ کشور اروپایی و آمریکایی شمالی است که در آوریل ۱۹۴۹ امضا شد.

 

مقر این سازمان مبتنی بر سیستم دفاع جمعی میان کشور‌های مستقل عضو، در بروکسل است.

 

ناتو که با حضور ۱۲ عضو تشکیل شد در سال‌های اخیر گسترش یافت و در حال حاضر جمعیت یک میلیارد نفری را تحت پوشش خود دارد.

نشست ۲۰۲۱ ناتو که پس از حدود ۲ سال برگزار می‌شود، از ابعاد و زوایای متعددی اهمیت زیادی دارد.

 

مهم‌ترین موضوعی که این نشست را از دیگر نشست‌های بزرگ‌ترین بلوک دفاعی اروپا و آمریکا متمایز می‌کند، حضور «جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکاست که پس از این نشست برای دیدار با «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه به «ژنو»، پایتخت سوئیس سفر می‌کند.

 

ضمن اینکه نشست جاری ناتو، نخستین نشست این سازمان پس از آغاز بروز اپیدمی جهانی کروناست و پیش بینی می‌شود که این چالش بهداشتی از مهم‌ترین رئوس دستور کار نشست مذکور باشد.

 

برگزاری این نشست با نارضایتی ساکنان بروکسل نیز همراه بوده که ناچارند علاوه بر محدویت‌های کرونایی، محدودیت‌ها و اقدام‌های امنیتی اعمال شده مازاد برای برگزاری این نشست را نیز تحمل کنند.

 

دلیل عمده این اقدام‌های گسترده نیز تدابیر امنیتی است که برای بایدن در نظر گرفته شده است؛ زیرا وی عصر روز یکشنبه با هیئتی ۷۰۰ نفره وارد بروکسل و سفارت آمریکا شد.

 

این هیئت پر شمار و استقرار بایدن در سفارت آمریکا به مسدود شدن خیابان‌های اطراف انجامید که ترافیک سنگینی را رقم زد و منجر به قطعی تلفن و اینترنت، تخلیه خیابان ها، ممنوعیت استفاده از خودرو‌های شخصی و البته محدودیت در جمع آوری زباله‌ها شد.

در حالی که خوش‎بین‎تر‌ها از نشست ناتو به عنوان فرصتی برای تقویت اتحاد و بازتعریف وظایف و مسئولیت‌های این سازمان یاد می‌کنند، نگاه واقع بینانه‌تر وجوه مختلف و گسترده تری از اختلاف نظر‌های درونی را نشان می‌دهد.

 

این سازمان با چالش‌های متعددی مواجه است که سبب می‌شوند برنامه‌های بلندپروازانه ناتو به عنوان رویا‌هایی دور از دسترس در نظر گرفته شوند. مهم‌ترین چالش‌هایی که ناتو با آن مواجه است، فهرست وار عبارتند از:

 

- طرح بدیل‌هایی برای این سازمان توسط اعضا
- افزایش حوزه مانور و نفوذ روسیه به عنوان تهدیدی فوری برای ناتو
- افزایش رشد اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک چین در اروپا و فراتر از آن
- روابط نظامی رو به رشد چین با روسیه
- حملات سایبری گسترده علیه اعضای ناتو
- تروریسم رو به رشد در کشور‌های عضو ناتو
- جاه طلبی‌های ترکیه و افزایش حضور این کشور در مدیترانه
- تامین بودجه و تعیین سهم اعضا برای تامین بودجه
- اختلاف نظر در مورد افغانستان

شاید بتوان از چین به عنوان مهم‌ترین چالش پیش روی ناتو یاد کرد.

در عین حال، قدرت نظامی چین نیز در حال نزدیک شدن به منطقه یورو-آتلانتیک است.

 

نیروی دریایی روسیه و چین تمرینات نظامی مشترکی را در دریا‌های مدیترانه و بالتیک انجام داده اند که از همکاری در حال رشد بین پکن و مسکو خبر می‌دهد.

 

همکاری بین چین و روسیه در قطب شمال، تلاش چین برای توسعه توانایی‌های نظامی مدرن (موشک‌های دوربرد، ناو‌های هواپیمابر و زیردریایی‌های هسته ای) تهدید امنیتی جدی برای ناتو محسوب می‌شود.

 

به همین ترتیب، چین در حال سرمایه گذاری در سلاح‌های ضد فضایی است که می‌تواند به طور بالقوه ماهواره‌های ناتو را تهدید کند.

 

اگرچه همگرایی فزاینده‌ای بین آمریکا و اروپا در مورد نحوه برخورد با چین وجود دارد، اما مانع مهم در مسیر توانمندی ناتو در تعریف استراتژی نسبت به چین، عدم انسجام سیاسی در این موضوع است.

نشست جاری ناتو نخستین نشست این سازمان در دوران پساترامپ است و حضور بایدن نشان می‌دهد که انتظار‌های آمریکا از توافق مذکور تا چه حد بالاست.

 

نگرانی‌ها در مورد گستردگی اختلاف‌ها به حدی است که ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو پیش از آغاز این دور از نشست ناتو، تاکید کرد دستاورد‌های نشست بیشتر در درازمدت خود را نمایان خواهند کرد.

 

اگرچه برنامه ریزی‌های اولیه بر تدوین برنامه ناتو براساس تحولات قابل ملاحظه تا ۲۰۳۰ حکایت دارند و انتظار می‌رود اختلاف نظر‌ها زیر سایه کلمات مبهم بیانیه پایانی پنهان شوند، چالش‌های متعدد این بلوک نظامی و البته عدم اجماع اعضا از خوش بینانه بودن این برنامه خبر می‌دهند.

 

شمار قابل توجهی از اختلاف‌ها در میان اعضای ناتو به راحتی قابل حل نیستند یا در حال حاضر راه حلی برای آن‌ها وجود ندارد.

 

این در حالی است که اعضای اروپای شرقی و مرکزی ناتو، در تلاش هستند تا از این فرصت برای برقراری موازنه استفاده کنند.

 

آنچه که مشخص است ناتوی ۷۳ ساله که عنوان بزرگ‌ترین اتحاد نظامی جهان را یدک می‌کشد، نتوانسته از ظرفیت چند ملیتی بودنش استفاده کرده و حرکت راحت رو به جلو را ادامه دهد.