توپ در زمین غرب است
- محمد صالح جوکار در روزنامه حمایت نوشت: بیش از یک هفته از پایان دور ششم مذاکرات وین برای احیای برجام گذشته و شواهد و قرائن نشان می‌دهند که غرب به دلیل استفاده ابزاری از توافق هسته‌ای و فقدان عزم سیاسی، با تعیین زمان برای آغاز دور هفتم گفتگو‌ها موافقت نکرده است. به نوشته بلومبرگ به نقل از چهار مقام مطلع که نخواستند نامشان اعلام شود، طرف‌های غربی مطمئن نیستند دور هفتم مذاکرات برای چه زمانی برنامه‌ریزی خواهد شد. ایران شرایط خود را به‌صورت شفاف بیان نموده و تأکید کرده از آن‌ها کوتاه نخواهد آمد و به عبارتی، توپ در زمین طرف مقابل است، اما چرا غرب برای تمام کردن کار و اجرا و احیای برجام به‌نحوی‌که در سال ۲۰۱۵ مقرر شد، طفره می‌رود؟ چند دلیل برای این تعلل وجود دارد که در ادامه مورد واکاوی قرار گرفته است.
۱. وزرای خارجه آمریکا و تروئیکای اروپایی در چند مرحله و در فواصل نزدیک به هم، به ایران هشدار داده و لحن آن‌ها نسبت به هفته‌های قبل تندتر شده است. دلایل این هشدار‌ها نیز تقریباً یکی است. «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه آمریکا به‌کرات از اختلافات جدی و عمیق در نشست‌های وین سخن گفته و بار‌ها مدعی شده است پیشرفت غنی‌سازی ایران می‌تواند به مانعی غیرقابل‌حل تبدیل شود. «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه نیز که سابقه چند بار تهدید ایران به تحریم در صورت ادامه برنامه موشکی را دارد و وزارتخانه متبوعش به‌تازگی و با حالتی آمرانه از کشورمان خواسته به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی کامل بدهد، می‌گوید این ایران است که باید تصمیمات سختی بگیرد و ما منتظر تهران هستیم!
«فرانک والتر اشتاین مایر»، رئیس‌جمهور آلمان هم دیروز در آستانه سفر به سرزمین‌های اشغالی، در گفتگو با روزنامه هاآرتص، برای جمهوری اسلامی خط‌ونشان کشید و مدعی شد برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران باید محدود شود. خب، تا زمانی که طرف‌های برجامی چنین بدهکاران وقیحی هستند که به‌جای پرداخت معوقات خود، دست پیش را گرفته‌اند تا پس نیفتند، قطعاً این تأخیر و تعلل و به تعبیر رهبر معظم انقلاب، «فرسایشی» کردن مذاکرات ادامه خواهد داشت.
۲. جمهوری اسلامی ایران طبق سیاست قطعی خود خواستار رفع همه تحریم‌هاست، اما «رابرت مالی»، رئیس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا می‌گوید خبری از رفع همه تحریم‌های دوره ترامپ نیست، چه رسد به تحریم‌هایی که در دوره اوباما پس از اجرای برجام کلید خوردند. او همچنین در اظهارنظری نه‌چندان دور از انتظار، گفته بود اصرار ایران بر رفع همه تحریم‌ها، از عدم صداقت کشورمان نشان دارد. ترامپ حدود یک هزار و ۴۰ تحریم وضع کرده و دولت بایدن با آدرس‌های غلطی که از داخل داده می‌شود، دلیلی نمی‌بیند نرخ مطالباتش را بشکند و به این سادگی به برجام بازگردد. برخی گفته‌اند اگر به مذاکره‌کنندگان ایرانی مجوز داده شود، طی چند روز توافق را به سرانجام می‌رسانند. این سخن ازنظر طرف آمریکایی به این مفهوم است که ایران برای نهایی کردن مذاکرات وین عجله دارد و خریدار عجول، هر کالایی حتی اقلام گران و بنجل را خواهد خرید.
۳. جرزنی آمریکایی‌ها به‌ویژه احتمالی که بلینکن به‌صورت غیرمستقیم، در مورد خارج شدن کاخ سفید از مذاکرات مطرح کرد با این هدف است که ایران را تحت‌فشار قرار دهند و چشم و گوش آژانس را هرچند برای کوتاه‌مدت به روی فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان باز کنند. اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، به مدت سه ماه به تعویق افتاد و یک ماه دیگر نیز به این مدت افزوده شد؛ درحالی‌که واشنگتن و بروکسل، این تعلیق چهار ماهه را کافی ندانسته و خواستار کنار گذاشتن قانون بازدارنده مجلس شده‌اند. «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم نشان داده که در آینده نزدیک، گزارش‌های ضدایرانی خود را ارائه خواهد کرد تا راه برای باز کردن پرونده «ابعاد احتمالی برنامه هسته‌ای ایران» موسوم به PMD باز شود. واشنگتن به‌غلط نتیجه‌گیری کرده که با سنگین نگه‌داشتن تحریم‌های دوره ترامپ یا همان ادامه «فشار حداکثری» و خط‌ونشان کشیدن آژانس و تروئیکای اروپایی، ایران درنهایت مجبور می‌شود گام‌های غنی‌سازی را معکوس کرده و پای میزی که یانکی‌ها برای مذاکره چیده‌اند بیاید.
این در حالی است که با فرض اینکه آمریکا و متحدان غربی‌اش بپذیرند مذاکرات را طابق النعل بالنعل، بر اساس مطالبات ایران به خط پایان برسانند، موانعی در تضمین اجرای توافق وجود دارند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.
۱. دولت آمریکا طبق قانون «اینارا» موظف است هر توافق یا تغییر در توافق با ایران را به تأیید کنگره برساند؛ در غیر این صورت برجام راه به‌جایی نخواهد برد. در اسفند سال گذشته، اندیشکده صهیونیستی «امنیت ملی آمریکا» در یادداشتی به قلم «استیون رادیمکر» عضو ارشد این نهاد و دستیار پیشین وزیر خارجه آمریکا نوشت: «دولت جو بایدن درخواهد یافت که ایران تنها مانع بر سر گزینه‌های آن برای بازگشت به مذاکرات برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام نیست. بایدن به‌زودی متوجه خواهد شد که به دلیل قانون تقریباً فراموش‌شده‌ای که در سال ۲۰۱۵ به تصویب کنگره آمریکا رسیده، دستانش بسته است: قانون بازبینی توافق هسته‌ای ایران یا اینارا (INARA)»
۲. چنانچه بپذیریم دموکرات‌های کنگره بنای همکاری ۱۰۰ درصدی با کاخ سفید را دارند، اما این احتمال نیز وجود دارد در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در سال ۲۰۲۲، نمایندگان جدیدی به این نهاد قانون‌گذاری راه یابند و اکثریت سنا و مجلس نمایندگان از دست دموکرات‌ها خارج شود. افزون بر این، احتمال به قدرت رسیدن یک رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه در سال ۲۰۲۴ بعید نیست که در این حالت، صورت‌مسئله به‌طور کامل عوض می‌شود.
۳. دموکرات‌ها علیرغم در دست داشتن اکثریت در هر دو مجلس سنا و نمایندگان، هنوز در مورد برخی قوانین داخلی مثل اصلاح قانون انتخابات موفق عمل‌نکرده و نتوانستند این طرح را در سنا به تصویب برسانند. در چنین شرایطی تکلیف برجام با آن همه پیچیدگی و حساسیت معلوم است چراکه اعضای حزب متبوع بایدن، نظرات متفاوتی در اصل و فرع توافق هسته‌ای دارند.
۴. آمریکا حاضر به ارائه تضمین برای عدم خروج دوباره از برجام نیست و اصرار دارد ساختار تحریم‌های ثانویه را حفظ کند. طبعاً در چنین حالتی ریسک همکاری اقتصادی با ایران بالا می‌رود و کشورمان نمی‌تواند از مزایای اجرای توافق هسته‌ای به‌نحوی‌که مدنظرش بود، استفاده کند.
با این حساب، برخلاف آنچه آمریکایی‌ها تصویرسازی می‌کنند؛ ایران در نشست‌های وین، طلبکار و توپ اکنون در زمین آن‌هاست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۵ بار پایبندی ایران به تعهداتش را تأیید کرده و این در حالی بود که کشورمان هیچ الزام بر زمین مانده‌ای ندارد. بنابراین، روز‌ها و ماه‌های آینده، زمان تصمیم‌گیری سخت غرب به شمار می‌رود، نه ایران.