موافقان و مخالفان افزایش ظرفیت رشته های پزشکی چه می‌گویند؟
- باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: افزایش ظرفیت پزشکی، موضوعی که سالهاست دغدغه مسئولان است با این حال گلایه‌هایی به این طرح وارد شده و متولیان این امر پیشنهاداتی را در جلسات مختلف ارائه داده اند. اخیرا جلسه‌ای در شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور مسئولان این شورا، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد تشکیل شد تا نسبت به افزایش ظرفیت پزشکی در جامعه تصمیم گیری شود.
پیشنهاد مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی افزایش سالانه ۳ هزار پزشک به ظرفیت پزشکی در کشور بود، آماری که باز هم با استاندارد‌های جهانی فاصله زیادی خواهیم داشت.
۱۸ سال با استاندارد‌های جهانی فاصله داریم
منصور کبگانیان قائم مقام ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن اشاره به تصویب دو مصوبه با نظر اعضای شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور گفت: مصوبه اول؛ افزایش حداقلی پذیرش ۳۰۰۰ دانشجوی پزشکی به ظرفیت موجود کشور طی بازه زمانی حداقل ۵ سال به تصویب رسید و بعد از آن از سوی شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور ارزیابی جامعی صورت خواهد گرفت.
کبگانیان گفت: به علت حساسیت، این مصوبه در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور روسای سه قوه مطرح خواهد شد؛ اگرچه مصوبات شورای راهبری ستاد جامع نقشه لازم الاجراست اما اگر وزیر بهداشت آمار جدیدی برای ارائه در ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور دارند، از آن استقبال می‌کنیم.
او ادامه داد: در مصوبه اول تبصره‌ای مبنی بر اینکه «وزارت بهداشت باید طرح افزایش ظرفیت پزشکان را برای صحن شورای عالی از ۳۰۰۰ به ۵۰۰۰ ارتقا دهد» منظور شد. این در شرایطی است که با افزایش پذیرش۳ هزار دانشجوی پزشکی در سال، ۱۸ سال با استاندارد‌های جهانی فاصله داریم.
کبگانیان گفت: اگر رقم این افزایش ظرفیت را تا ۵۰۰۰ نفر افزایش دهیم، ۱۲ سال دیگر همپای کشور‌های پیشرفته خواهیم شد. طبق آمار به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۱۱۸ پزشک داریم که این رقم باید به ۳۰۰ پزشک برسد تا به عدد استاندارد جهانی نزدیک شویم.
با وجود اینکه مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور همواره بر افزایش ظرفیت پزشکی ۳ تا ۵ هزار پزشک در سال تاکید دارند اما معاون آموزشی وزارت بهداشت مخالفت خود را با این طرح اعلام کرده است؛ چرا که این مصوبه باعث به خطر افتادن سلامت و جان افراد جامعه است و همچنین مغایرتی با بررسی‌های کارشناسانه وزارت بهداشت ندارد.
مسئولان وزارت بهداشت مدعی هستند که سلامت مردم با افزایش ظرفیت پزشکی در جامعه تامین نمی‌شود، بلکه افزایش امکانات و خدمات پزشکی می‌تواند به این امر کمک کند. دلیل مخالفت وزارت بهداشت با افزایش ظرفیت پزشکی بر مبنای ناعادلانه بودن آن است که اگر تحقق یابد، باید شاهد خروج نخبگان و سرمایه‌های انسانی از کشور و سپردن آن‌ها به دست بیگانگان باشیم.
تهدید سلامت مردم با افزایش ظرفیت پزشکی
ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت، در واکنش به افزایش ظرفیت ۳ هزار پزشک گفت: افزایش سالیانه ۳ هزار پزشک (حدود ۴۰ درصد) ظرفیت پزشکی کشور، با کارشناسی وزارت بهداشت مغایرت دارد و تهدیدکننده سلامت مردم است.
او گفت: مطالعات وزارت بهداشت نشان می‌دهد که براساس معیار‌های داخلی و بین‌المللی، نیاز به پزشک، به خصوص پزشک متخصص در کشور احساس می‌شود اما با توجه به امکانات موجود و اهمیت کیفیت آموزش در حوزه سلامت مردم، این افزایش باید شیب ملایم و منطقی داشته باشد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت ادامه داد: افزایش دسترسی مردم به پزشک، فقط از طریق افزایش ظرفیت پزشکی محقق نمی‌شود. تا زمانی که نظام سطح‌بندی و ارجاع با اولویت خدمات ارتقای سلامت و پیشگیری و فرآیند بومی‌گزینی پزشکان و نظام پرداخت عادلانه اصلاح نشود، حتی اگر ظرفیت‌ها را چندبرابر کنیم، بازهم مشکل دسترسی به پزشک در مناطق محروم را خواهیم داشت.
باقری‌فرد تصریح کرد: اگر افزایش تعداد پزشکان مشکل‌گشا بود، مردم کشور‌های همسایه از جمله عراق با وجود داشتن تعداد بیشتر متخصص نسبت به ما، جهت درمان بیماری‌های ساده و پیچیده به ایران سفر نمی‌کردند، لذا ظرفیت جذب دانشجوی پزشکی را باید عالمانه، هوشمندانه و با توجه زیرساخت‌ها و امکانات افزایش داد و همزمان آینده شغلی پزشکان را نیز تضمین کرد.
با این تفاسیر؛ مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی نظر مساعدی با افزایش ظرفیت پزشکان با وجود نقد‌های وارد شده از سوی وزارت بهداشت و متولیان سلامت کشور، دارند.
مواجه شدن پزشکان تهران با مشکل بیکاری
سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در تهران با بیکاری پزشکان مواجه هستیم و در سطح ملی توزیع پزشکان به خوبی انجام نگرفته است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در صورتی که بخواهیم شاخص‌های کشور‌های توسعه یافته را برای تامین پزشک در کشور رعایت کنیم باید قدم‌هایی برای جذب پزشک برداریم.
عاملی گفت: ظرفیت‌های لازم نیز برای جذب پزشک در کشور وجود دارد با توجه به استادانی که در دانشگاه‌ها آموزش می‌دهند. در شورای عالی انقلاب فرهنگی در دستور کار داریم که ظرفیت جذب پزشک را حداقل تا ۳ هزار نفر افزایش دهیم. در حال حاضر ۳ درصد داوطلبان رشته‌های پزشکی جذب دانشگاه می‌شوند.
از سوی دیگر مسئولان نظام پزشکی کشور معتقد هستند، کشور با هیچ گونه کمبود پزشک مواجه نیست و حتی با تعدد پزشک بیکار رو به رو است. همچنین، افزایش ظرفیت می‌تواند نیروی محرکه‌ای برای ترغیب و تشویق پزشکان بیکار برای مهاجرت از کشور باشد.
نظام پذیرش، نیازمند بومی‌سازی
موید علویان، رئیس نظام پزشکی تهران گفت: در حال حاضر مشکل نظام سلامت این است که باید نظام پذیرش را بومی کنیم و به جامعه پزشکی امکانات بیشتری را بدهیم.
او افزود: ما با کمبود پزشک و کادر درمان مواجه نیستیم، بلکه با توزیع نامناسب رو به رو هستیم. افزایش ظرفیت‌ها غیر از اینکه توازن را بر هم می‌زند، سود دیگری ندارد.
علویان گفت: بهتر است با نهاد‌های ذی‌ربط مانند سازمان نظام پزشکی مشورت و همفکری بیشتری شود تا از خروج نخبه‌های پزشکی کشور به دلیل مشکلات فراوان معیشتی ناشی از تعدد پزشک بیکار جلوگیری شود. افزایش ظرفیت پزشکی بار اضافه‌ای به مسئله مهاجرت پزشکان است.
- بیشتر بخوانید:
- ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی افزایش می‌یابد؟
وجود سیستم شبکه بهداشتی درمانی در کشور باعث می‌شود تا نیاز جامعه به پزشک کم شود؛ چرا که خیلی از وظایف پزشکان را بهورزان انجام می‌دهند. در حالی که در کشور‌هایی که پزشک زیاد دارند، بجای بهورز، پزشک فعالیت دارد. در آمبولانس‌ها به جای تکنسین اورژانس، پزشک کار می‌کند، در قطارها، در هواپیماها، در مدارس و ... همه جا پزشک دارند.
این نوع فعالیت پزشکی، مطلقا با اقتصاد مقاومتی تطبیق نمی‌کند. امکان این‌گونه پرداخت‌ها در کشور ما وجود ندارد. کشور‌هایی که این گونه عمل می‌کنند، اغلب از طب ملی برخوردارند و شاید اصلا طب خصوصی نداشته باشند. شرایط اقتصادی اکثر پزشکان به صورتی است که بر عکس سابق، کمتر به دنبال تخصص می‌روند. چرا که آینده آن را از نظر اقتصادی نامناسب می‌دانند و لذا هرچه دانشجو را هم اضافه کنید، بر متخصصان افزوده نخواهد شد.
استانداردی برای افزایش ظرفیت پزشکان وجود ندارد
علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی درباره علت عدم موافقت فرهنگستان علوم پزشکی با طرح افزایش ظرفیت پزشکی در کشور گفت: شاخص و استانداردی در زمینه تعداد و نسبت پزشک به جمعیت وجود ندارد. آن چه در نوشته‌ها بعضاً به آن اشاره می‌شود یک راهنمای کلی است ولی به دلیل تفاوت سیستم‌های ارائه خدمات سلامت در کشور‌ها و نحوه تربیت مسئولیت پزشکان در کشور‌های مختلف، نسبت مزبور به عنوان استاندارد و یا شاخص حساب نمی‌شود.
او افزود: شاخص‌های بهداشتی و سلامت شامل مرگ و میر مادران، نوزادان، کودکان زیر یک و زیر ۵ سال و امید به زندگی و از این قبیل است. اینکه برای هر کشوری ظرفیت پزشکی تعیین شود، استاندارد و شاخصی وجود ندارد؛ چرا که شرایط هر کشوری با کشور دیگر متفاوت است، برای مثال احتمال دارد فردی که در یک کشور با عنوان پزشک شناخته می‌شود در کشور دیگر با نام دیگری مطرح شود؛ بنابراین این سوءتفاهم‌ها باعث ارائه آمار اشتباه از ظرفیت پزشکی در کشور‌های مختلف می‌شود.
مرندی تصریح کرد: سال‌های قبل از انقلاب و نیز سال‌های اول انقلاب افرادی از بنگلادش، هندوستان و پاکستان به عنوان پزشک وارد ایران می‌شدند که اغلب آن‌ها اصلا پزشک نبودند و مدرکشان معادل لیسانس پزشکی بود اما در کشور خودشان با نام پزشک شناخته شده بودند و ما هم آنان را پزشک می‌نامیدیم.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی گفت: تلقی از دکتر در کشور‌ها متفاوت است. شبکه بهداشت و درمان در کشور خیلی از وظایف پزشکی و خدمات بهداشتی و برخی از خدمات درمانی را به بهورز‌ها آموزش داده است و اگر آن‌ها در تشخیص یا درمان بیماری‌ها موفق نبودند بیمار را به پزشک بالا دست خود ارجاع می‌دهند.
مرندی گفت: اگر سیستم ارجاع در کشور ایجاد و تکمیل شود، صرفه جویی خیلی زیادی در نیروی انسانی پزشکی و اعتبارات خواهد شد. ضمن اینکه دسترسی مردم هم با هزینه و درد سر کم تری به تیم سلامت، پزشک، متخصص و ... بیشتر خواهد شد، البته زیر بنای شبکه در این زمینه وجود دارد و تنها قسمت ارجاع آن تکمیل نشده است. اکنون که سیستم ارجاع تکمیل نشده، هر بیماری ممکن است به هر دلیلی حتی در یک روز به چند پزشک متخصص و فوق تخصص مراجعه و چندین نسخه و دستور آزمایش دریافت کند که هزینه‌ها را خیلی بالا می‌برد و همیشه هم نتایج، رضایت بخش نیست.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی بیان کرد: با تشکیل سیستم ارجاع مراجعه بیماران به پزشک عمومی و متخصص کم می‌شود؛ بنابراین با تعداد محدودتری از متخصص و پزشک عمومی می‌توانیم خدمات درمانی را ارائه دهیم.
مرندی درباره تعداد کم پزشک و متخصص در مناطق کم برخوردار گفت: در حال حاضر در روستا‌های کشور بهرورز داریم و ۳ دهه‌ای می‌شود که با ارائه خدمات به مردم روستا توانسته اند نیاز مردم به پزشکان را کاهش دهند. اگر سیستم ارجاع تکمیل شود، به دلیل وجود شبکه، برخورداری مناطق محروم از پزشک و متخصص بیشتر شده و به عدالت در سلامت نزدیک‌تر می‌شویم. ضمن اینکه صرفه جوئی بسیار زیادی در اعتبارات و نیروی انسانی پزشکی خواهد شد.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی گفت: کسانی که در زمینه افزایش ظرفیت پزشکی در جامعه نظر می‌دهند به دلیل محدودیت شناخت از شبکه بهداشتی درمانی است که این گونه نظر می‌دهند. آن‌ها از وظایف بهورزان در روستا و خانه‌های بهداشت و نقش سیستم ارجاع، اطلاع دقیق ندارند. اگر سیستم ارجاع در کشور نداشته باشیم در هر روستا و شهری باید هر نوع متخصص و پزشک خدمات ارائه دهند و امکانات و تجهیزات پزشکی و ... هم بی دلیل و با هزینه‌های هنگفت و با بازدهی کم باید فراهم شود و احتمالاً با تخلفات پزشکی بیشتر هم مواجه خواهیم بود.
افزایش ظرفیت پزشکی باعث تخلف در جامعه می شود
مرندی افزود: حتی بعضی عمل‌های جراحی یا زیبایی غیرضروری انجام می‌شود. چرا که پزشکان باید درآمد داشته باشند و به همین علت ممکن است جراحی‌های غیرضروری انجام شود. با افزایش ظرفیت پزشکی تخلفات در جامعه هم بالا می‌رود زیرا نظارت در این زمینه‌ها ضعیف است. تخلفات پزشکی از این قبیل زیاد وجود دارد، چه برسد به اینکه تعداد پزشکان بیشتر شود.
مرندی درباره نیاز مشخص کشور به تعداد پزشکان گفت: تعیین ظرفیت پزشکی در کشور بستگی به سیستم شبکه دارد و رئیس جمهور در زمینه تکمیل سیستم شبکه، ارجاع و پزشکی خانواده در کشور به وزارت بهداشت دستور داده اند که در صورت اجرایی شدن آن، کمبود‌های نقاط محروم با هزینه‌های بسیار کمتر و نیروی انسانی کمتر جبران می‌شود.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی بیان کرد: از سال ۱۳۶۴ و ۱۳۶۵ به جای پذیرش چند صد دانشجوی پزشکی که وزارت علوم پذیرش می‌داد، با تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تاسیس دانشگاه علوم پزشکی در تمام استان‌های کشور، از همان سال اول تعداد پذیرش را به هفت هزار نفر رساندیم. سیستم ارجاع کشور تا چند سال آتی می‌تواند در کشور ایجاد شود که بعد از آن نیاز کشور را به پزشک کمتر خواهد کرد.
او ادامه داد: با افزایش کارشناسی نشده ظرفیت پزشکی خسارات جدی به مردم جامعه وارد می‌شود. بعضی از پزشکان همین الان هم برای کسب درآمد بیشتر، مهاجرت را ترجیح می‌دهند. اصولاً تعداد پزشکان، سلامت جامعه را بالا نمی‌برد بلکه خدمات پیشگیری و بهداشتی باعث تحقق این امر خواهد شد.
مرندی درباره افزایش کیفیت شاخص‌های پزشکی گفت: شاخص‌های بین المللی در همه کشور‌ها به سازمان جهانی بهداشت گزارش می‌شوند و در کتاب‌های این سازمان و نیز نشریات بانک جهانی، یونیسف و ... نوشته می‌شود و هیچ کدام از شاخص‌ها در زمینه تعداد پزشکان کشور‌ها نیست.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی گفت: همه کشور‌ها باید میزان مرگ و میر نوزادان، مادران و کودکان کمتر از ۵ سال را به سازمان جهانی بهداشت گزارش دهند زیرا بیان کننده مجموعه اقدامات هر کشوری برای پیشبرد وضع بهداشت و سلامت آن جامعه است.