پیروزی "اردوغان" ، تغییر سیاست منطقه ای یا استمرار یک بام و دو هوای پیشین ؟

حزب عدالت و توسعه توانست نزدیک به 49% آراء را از آن خود کند. این انتخابات طبق ماده 77 قانون اساسی ترکیه باید در ژوئن 2019 برگزار می‌شد، اما از آنجایی که این حزب در انتخابات گذشته نتوانست حائز اکثریت آراء شود، رئیس دولت ترکیه در تاریخ 21 آگوست دستور به انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام داد.

در بررسی علل پیروزی این حزب در انتخابات ترکیه، نباید از نظر دور داشت که احزاب در این کشور به دو بخش عمدۀ اسلام‌گرا و سکولار تقسیم می‌شوند. خواه ناخواه حزب عدالت و توسعه، خود را اسلام‌گرا نامیده و قدرتمندترین حزب اسلامگرا در ترکیه است. لذا شهروندان مسلمان این کشور که بسیاری به دلیل ماهیت سکولار دولت ترکیه، حتی مجبور به مهاجرت شده‌اند، برای نگهداشتن مذهب خود در ادارۀ حکومت، چاره‌ای جز رأی دوباره به حزب اردوغان نداشتند.  

سه روز پس از پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی ترکیه، اردوغان خواستار اصلاح هر چه سریع‌تر قانون اساسی این کشور شد. این اقدام، شائبه گسترش دامنه اختیارات و افزایش قدرت ریاست جمهوری را بیش از پیش در میان صاحبنظران تقویت کرد.

به گزارش خبرگزاری بی‌بی‌سی، حالا حزب عدالت و توسعه، موفقیت‌هایش را در جهت پایان دادن به انزوای منطقه‌ای و وابستگی بیش از حدّش به آمریکا به کار بسته و قصد دارد خود را به یک قدرت منطقه‌ای و جهانی تبدیل کند. این پروژه به نام پرطمطراق "نئو-عثمانیسم" مشهور شده است.

بدیهی است چنین تصمیمات بزرگی برای ایجاد تغییرات بنیادین در ساختار حکومت، موافقان و مخالفانی داشته باشد. براساس شواهد، پس از اینکه نتایج اولیه انتخابات پارلمانی اخیر در ترکیه اعلام شد، فعالیت اپوزیسیون و ژورنالیسم خبری در نقد دولت متوقف گردید و سردبیرانِ دو مجلّۀ اصلیِ چپ‌گرا ترکیه به جرم درج تصویری ضدّ دولتی روی جلد مجلّه در استانبول بازداشت شدند.

تیتر مجله‌ای که توقیف و سردبیرش روانۀ زندان شد، این بود: "آغاز جنگ داخلی در ترکیه"؛ البته محتوای این گزارش صرفاً به احتمال افزایش تنش‌ها با اقلیت کُرد بعد از پیروزی حزب عدالت و توسعه می‌پرداخت.

این خبر را "مراد کاپان" دبیر مجلۀ "نکته" (Nokta) فردای روز انتخابات، توییت و منتشر کرد. دفتر این مجلۀ منتقد دولت، در ماه سپتامبر به جرم انتشارِ یک جلدِ جنجالیِ دیگر تفتیش و تخلیه شده بود:

اردوغان در تصویر روی جلد آن شماره از مجلّه، در حال سلفی گرفتن از خود است و تابوت سربازی که در جنگ با کردها کشته شده، در پشت سر وی مونتاژ شده است.

در مجموع طی هفتۀ گذشته و همزمان با انتخاب حزب اردوغان، 58 ژورنالیست از کار اخراج و 57 نفر دیگر به اتهام عضویت در گروه‌های ترور دستگیر شدند.

دولت ترکیه در حالی خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای را به عضویت در گروه‌های ترور متهم کرده که مسئولان ترکیه طی چهار سال بحران تروریسم منطقه، در مواضع خود از اینکه حتی "داعش" را "تروریست" بنامند پرهیز می‌کردند.

آنکارا نه تنها بارها با اقدام نظامی علیه تکفیری‌ها مخالف کرده، بلکه از طریق مرزهای مشترک ۱۲۰۰ کیلومتری با سوریه و عراق، از خاک خود به این دو کشور نیرو اعزام می‌کرده تا به داعش بپیوندند! این ترکیه بود که برای داعش در سوریه محموله‌های سلاح ارسال می‌کرد، زخمی‌شدگان آن را در بیمارستان‌های خود درمان و هتل‌های خود در شهرک‌های مرزی را میزبان تروریست‌ها می‌کرده است.

فروش نفتِ عراق به داعش و بدین ترتیب پر کردن جیب تروریست‌ها از پول‌های هنگفت، شاید از جمله بدترین اقداماتی است که چهرۀ دولت ترکیه در سال‌های اخیر را مخدوش کرده است.

اردوغان در ژوئن و ژوئیه 2015 مقرّ ساماندهی کُردهای کشور خودش (از نیروهای موسوم به "پیشمرگه" گرفته تا شورشیان "پ.ک.ک") که پا به پای ارتش سوریه در نابودی تکفیری‌ها می‌کوشیدند را بمباران می‌کرد.

خلاصه پروندۀ ضخیم و سیاهِ سیاست خارجی ترکیه بین سال‌های 2011 تا 2014 سبب شد تا "مانفرد پتریش" کارشناس سوئیسی مسائل منطقه در مطلبی منتشرشده در پایگاه خبری "آلس شال"، پیروزی حزب اردوغان را به نوعی زمینۀ قدرت گرفتن دوبارۀ داعش تفسیر کند:

علاوه بر سیاست خارجی ترکیه، همانطور که در بالا بدان اشاره شد در سیاست داخلی نیز از منظرت قانون، ریاست جمهوری ترکیه فردی فراحزبی محسوب می‌شود ولی اردوغان همواره علناً حزب عدالت و توسعه را حمایت و در رقابت‌های انتخاباتی نیز به همین منوال عمل کرده است.

با این حساب به نظر می‌رسد ترکیه ماه‌ها و سال‌های پرتلاطمی را در صحنۀ داخلی و خارجی‌اش پیش رو داشته باشد.

*به قلم: فاطمه طاهری