راهکار‌های کرونایی برای بهبود وضعیت فعالان صنایع دستی
- تاثیر شیوع کرونا بر وضعیت اقتصادی تمامی کسب و کار‌ها بر هیچ کس پوشیده نیست، اما یکی از حوزه‌هایی که بیش از همه از شیوع کرونا آسیب دید، مشاغل مرتبط با حوزه گردشگری و به ویژه بخش صنایع دستی بود که در برخی از حوزه‌ها این فعالیت‌ها را به ورطه نابودی کشاند.
ضرر میلیاردی کرونا به حوزه صنایع دستی
به گفته معاون مونسان برآورد فعلی از ضرر صنایع دستی با شیوع کرونا در حوزه تولید بالغ بر هزار و نهصد میلیارد تومان است که این رقم در جای خودش بسیار قابل تامل است و این ضرر و زیان در حوزه فروش و بازرگانی قطعا بسیار بیشتر است.
موضوعی که اگرچه با حمایت‌های دولتی همراه شده است، اما به گفته فعالان حوزه صنایع دستی این مساله تاثیر چندانی بر فعالیت این افراد نخواهد گذاشت.
تعطیلات نوروز؛ فرصتی که برای حوزه صنایع دستی از دست رفت
سالهاست در ایام پیک تعطیلات نوروز فرصت مناسبی فراهم می‌شد تا این افراد حاصل دسترنج یکساله خود را به مردم عرضه کرده و بتوانند درآمدی از این هنر خودشان داشته باشند، اما همزمانی شیوع کرونا با این ایام بر این مساله تاثیر بسیار منفی گذاشت و وضعیت آنان را بسیار نابسامان کرده است.
از طرفی عدم برگزاری نمایشگاه‌های فصلی در استان‌های مختلف و بسته شدن نمایشگاه‌های دائمی در استان‌ها هم مزیدبرعلتی شد که موجبات رکورد فعالیت اقتصادی در فعالیت این افراد را فراهم کرد و مشکلات آنان را افزون ساخت.
در این شرایط کارشناسان معتقدند که توجه راه‌اندازی بازار‌های آنلاین می‌تواند بسیار در این زمینه موثر بوده و با توجه به استقبال مردم از این محصولات حوزه صنایع دستی، توجه به این مساله می‌تواند راهبردی موثر و راهگشا در این زمینه باشد.
موضوعی که با توجه به مشخص نبودن زمان پایان یافتن کرونا و بازگشتن به روال عادی زندگی می‌تواند بر وضعیت فعالیت فعالان حوزه گردشگری و به ویژه فعالان حوزه صنایع دستی موثر واقع شود.
در این شرایط نقش فضای مجازی و اپلیکیشن‌های این حوزه از اهمیتی اساسی برخوردار است چراکه این ابزار می‌توانند فعالیت فعالان این حوزه را به مردم معرفی کند.
با این وجود باید به این مساله هم اشاره کرد که اگرچه اقداماتی در این حوزه انجام شده است، اما تعدد اپلیکیشن‌هایی که جامعیتی در آن‌ها نباشد کار را کمی سخت کرده و بهتر است که برای این مساله فکر اساسی انجام شود.
هرچند این موضوع از جمله سیاست‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز قرار دارد و به گفته محمودیان معاون صنایع دستی این وزارتخانه در گفت‌گو با میزان تلاش‌ها بر این مساله قرار گرفته است که فعالیت فعالان این حوزه را به سمت فروش آنلاین محصولاتشان سوق دهند.
نبود بازار فروش؛ اصلی‌ترین مشکل حوزه صنایع دستی
در این شرایط اگرچه دولت حمایت‌هایی را از این فعالان این حوزه انجام داده، اما وضعیت آنان چندان مساعد نیست. برای مثال یکی از فعالان حوزه جاجیم‌بافی استان گلستان تاکید دارد که کمک دولتی چندان کمکی به وضعیت آنان نمی‌کند و آنچه بیش از پیش می‌تواند وضعیت آنان را بهبود سازد، راه‌اندازی بازاری در فضای مجازی است تا آنان بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند.
این فعال حوزه صنایع دستی که برای فروش محصولاتش از گیلان به تهران آمده بود، در گفت‌وگو با میزان گفت که به خاطر کاهش مسافران با شیوع کرونا وضعیت اقتصادی آنان بسیار بدتر از قبل شده است و نزدیک به سه ماه است که فروش چندانی نداشته‌اند، اما اگر بازاری در فضای مجازی برای فروش محصولاتشان وجود داشته باشد، نیازی به حضور فیزیکی‌شان به کلانشهر‌های بزرگ مانند تهران برای فروش محصولات نیست و آنان می‌توانند فعالیت خود را به خوبی به پیش ببرند.
وی با بیان اینکه کارگاه او نتوانسته از میزان کمک‌های دولتی در این مساله بهره‌مند شود، تصریح کرد: اگر این بازار فضای مجازی به راه بیفتد و ما بتوانیم محصولات خود را به صورت آنلاین بفروشیم دیگر نیازی به کمک دولتی هم نخواهیم داشت و این مساله می‌تواند وضعیت فعالان حوزه صنایع دستی را بهبود بخشد.
هرچند وجود بازاری در فضای مجازی برای فروش بیشتر محصولات این افراد تنها اندکی از مشکلات این حوزه تقلیل می‌دهد و شاید فکری اساسی برای اختصاص تسهیلات بیمه‌ای به این افراد باید انجام شود، اما همین امر هم در جای خود می‌تواند وضعیت آنان را بهتر کند.
بیکاری اکثریت فعالان حوزه صنایع دستی با شیوع کرونا
موضوعی که محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی و گردشگری اعتقاد دارد که با شیوع کرونا بسیاری از هنرمندان حوزه صنایع دستی فعال در کارگاه‌های کوچک و متوسط در این ایام درآمد‌های خود را از دست دادند و عملا بیکار با مشکلات مالی و معیشتی مواجه شدند و تاکنون تنها ده درصد از فعالان این حوزه توانسته‌اند از این کمک‌ها بهره‌مند شوند.
در نتیجه اگر این مساله را در نظر بگیریم، بخش عظیمی از فعالان صنایع دستی با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند که این وام‌های کم بهره عملا نمی‌تواند کمک چندانی به این افراد داشته باشد و دولت باید فکر اساسی‌تری برای این افراد انجام دهد.
در این شرایط بد نیست به این مساله نیز اشاره شود که فرهنگسازی برای علاقه‌مندی مردم به محصولات فعالان حوزه صنایع دستی هم می‌تواند در فعالیت این افراد موثر باشد و یکی از مولفه‌های ایجاد بازاری قوی در این حوزه وجود مخاطبانی علاقه‌مند به این حوزه است تا بتواند زمینه‌ساز درآمدزایی برای این افراد باشد. اقدامی که می‌توان از مدارس برای آن فکر و برنامه‌ریزی کرد و کودکان را از کودکی به این سمت سوق داد.
در پایان باید بر این مساله نیز تاکید کرد که صنایع دستی هر کشوری حاوی پیام فرهنگی هر کشور است و هر کالا می‌تواند پیام فرهنگ، هنر و اقتدار یک ملت را به جهانیان نشان دهد در نتیجه چه بهتر است که این مساله در صدر اولویت‌های فعالان دولتی قرار بگیرد و فعالان حوزه صنایع دستی بیشتر از پیش مورد حمایت مالی و معنوی قرار بگیرند.
یادمان نرود در روزگاری که شهرنشینی روز به روز انسان را از ماهیت و فطرت خود جدا می‌کند، توجه و تمرکز بیشتر به محصولات صنایع دستی می‌تواند بازآفرینی فرهنگ ایرانی اسلامی باشد که نباید از آن غافل شد و باید فکری اساسی برای آن انجام داد.